Zo bouwden Annet en IJsbrand hun eigen biobased huis

Op zoek naar een woning kwamen Annet Smits en IJsbrand Zwart een kavel in Zwolle tegen. Op die plek konden ze een eigen woning bouwen en al hun duurzame ambities realiseren. Ze gingen het avontuur aan en zijn blij met het resultaat: een biobased huis. Er bleek veel mogelijk, maar ze kwamen er ook achter dat ze heel veel keuzes moesten maken. En daar vertellen ze je alles over.

Vanuit de moestuin, halverwege het lange perceel, komt het vrolijke gezicht van Annet Smits (58) tevoorschijn tussen de stekjes die zojuist in de kleigrond zijn gezet. Verderop op het terrein groeien allerlei inheemse planten in een gezellige wildgroei bij elkaar. De tuin vormt een contrast met het strak gemaaide gazon van de buren, waar een elektrische maairobot het beheer doet. Bij Annet en haar partner IJsbrand Zwart (64) gaat de natuur haar eigen gang.

Geen enkel woonverhaal missen?
Van 1 tot 31 oktober organiseren we voor de vierde keer de Anders Wonen Maand. Schrijf je snel in voor de nieuwsbrief en ontvang wekelijks de mooiste verhalen, inspirerend nieuws en duurzame ontwikkelingen in je inbox. Aan het einde van de maand stopt de nieuwsbrief automatisch.

Vrij uitzicht over akkers en een sloot

Annet en IJsbrand kochten dit stuk land in het eerste jaar van de coronacrisis, met het plan om hun eigen biobased huis te bouwen. “We waren al langer op zoek naar een plek om samen te wonen. Het huis hoefde niet groot te zijn, zolang er maar een grote tuin was en we het zo duurzaam mogelijk konden bouwen,” zegt Annet.

Na een zoektocht vonden ze de kavel in Zwolle. “We hadden een aantal huizen gezien die we eerst zouden moeten slopen om ze vervolgens opnieuw op te bouwen. Toen dachten we: als we toch helemaal opnieuw moeten beginnen, kunnen we het net zo goed vanaf het begin goed doen en zelf bouwen,” vertelt IJsbrand. “Het was nooit onze droom om zelf een huis te bouwen,” benadrukt hij, “maar het verduurzamen van een bestaande woning bleek vaak net zo duur als nieuwbouw. Dus besloten we ervoor te gaan.”

Het huis ligt op de grens tussen Zwolle en de gemeente Kampen. Het fietspad voor het huis markeert de officiële grens, maar het huis zelf ligt in Zwolle. Aan de achterkant kijken ze uit over de akkers en een sloot.

Eerst duurzaamheid, dan de rest

Duurzaam wonen in een biobased huis had voor hen beiden een iets andere betekenis. IJsbrand werkt bij Staatsbosbeheer en wilde vooral inzetten op biobased materialen en duurzame energie. Annet werkt bij het waterschap en vond water(her)gebruik en de herkomst van bouwmaterialen belangrijk. “Dus niet alleen het kopen van zonnepanelen, maar ook weten waar en onder welke omstandigheden ze geproduceerd zijn,” legt Annet uit.

Met hun wensenlijst gingen ze op zoek naar een aannemer en architect die bereid waren samen te kijken hoe ver ze konden gaan. Dat bleek nog niet zo eenvoudig, vertelt IJsbrand. “Sommige aannemers beweerden wel dat ze bezig waren met duurzaamheid, maar het was een hele zoektocht om iemand te vinden die echt die extra stap wilde zetten.”

Het stel maakte een moodboard van 45 pagina’s waarin al hun bouw- en duurzaamheidswensen aan bod kwamen: van hergebruikt materiaal tot een grasdak, en van energiezuinig tot waterbesparend. Bij het maken van keuzes gingen ze samen met architect en bouwer altijd eerst uit van de duurzame opties, daarna keken ze naar de prijs, en pas op het laatst naar esthetiek. Annet: “Zo maak je het haalbaar. Als je aan het einde van het proces pas kijkt of iets ook duurzaam kan, wordt het vaak heel duur. Doe je het vanaf het begin, dan weet je dat je de juiste keuze maakt en uiteindelijk niet voor de niet-duurzame optie gaat,” zegt Annet.

Concessies doen om binnen budget te blijven

Dit betekende wel dat ze op andere punten concessies moesten doen om binnen het budget te blijven. Zo bespaarden ze op ruimte. IJsbrand: “Het is verleidelijk om je woning steeds groter te maken. Maar zo compact mogelijk bouwen, met zo min mogelijk bouwmateriaal, is ook een onderdeel van duurzaam bouwen.” Het huis van 115 vierkante meter heeft bijvoorbeeld geen kelder, ondanks dat Annet dat graag had gewild voor het opslaan van groenten uit de moestuin. Annet: “We wilden ons huis zo inrichten dat we er kunnen blijven wonen als we slechter ter been worden. Dat kost ruimte op de begane grond, waardoor er simpelweg geen plek was voor een kelder.”

Regenwater hergebruiken

Veel van hun duurzame woonwensen kwamen wel uit. Zo is de buitenkant van de woning bekleed met larikshout uit het Flevolandse Kuinderbos en wordt regenwater van het dak opgevangen in een ondergrondse tank van 6.000 liter. Dit water wordt gebruikt voor het doorspoelen van het toilet, de wasmachine en de tuin.

Onderdelen van de draagconstructie zijn gemaakt van hergebruikt hout. De balken van het plafond komen bijvoorbeeld uit de oude Bolsiusfabriek en een school. Zowel het huis als de schuur heeft een grasdak met vijf verschillende inheemse grassoorten. De slootkant achter het huis is uitgegraven om een ‘moeraszone’ te creëren voor planten en dieren, die ook bijdraagt aan waterberging.

Een duurzame Triodos Hypotheek voor biobased wonen
Wil je ook biobased wonen? Of zoek je een hypotheek voor je biobased woning? Triodos Bank is de eerste bank die klanten extra beloont als ze gaan wonen in een huis van hernieuwbare bouwmaterialen. Dat doet de bank met de Triodos Biobased Hypotheek, waarmee ze een nieuwe stap zetten richting hu doel om de woningmarkt te verduurzamen.n

> Alles over de Triodos Biobased Hypotheek

Een biobased huis: binnen en buiten

Niet alleen voor de buitenkant, maar ook in het huis maakten Annet en IJsbrand duurzame keuzes. Zo is er in het huis een regenwatercircuit voor het hergebruik van water, en circulatiedouches die water besparen doordat een groot deel van het douchewater opnieuw wordt gebruikt.

Veel van het hout in de woning is onbewerkt. Het plafond bestaat uit houtplaten met een duidelijk zichtbaar patroon van nerven en lijnen. Waar dit vaak wordt afgewerkt met een effen plaat, wilden Annet en IJsbrand dit zo natuurlijk mogelijk houden. “We wilden zo min mogelijk materiaal gebruiken. De dakplaat is nu meteen de eindplaat. Het is wel wat drukker, maar dat nemen we op de koop toe,” zegt Annet. De muren zijn geïsoleerd met oud textiel en houtvezel en afgewerkt met leemstuc. Het huis wordt verwarmd met een warmteterugwin-installatie.

KADER Wat is een warmteterugwin-installatie?
Een warmteterugwin-installatie is een ventilatiesysteem dat vervuilde lucht afvoert en schone lucht terugblaast. De verse lucht wordt via een warmtewisselaar verwarmd door de afgevoerde lucht. Dit systeem zorgt voor een gezond binnenklimaat en behaaglijke warmte.

Verder kijken dan de norm

Annet en IJsbrand prijzen zich gelukkig met de architect en aannemer die samen met hen verder durfden te kijken dan de norm. IJsbrand vertelt: “Er is nog niet veel kennis over hoe je zo duurzaam mogelijk kunt bouwen. Omdat wij een aannemer hadden die ook duurzaam wilde bouwen, konden we een watertank in de tuin aanleggen. En voor het gebruik van tweedehands bouwmaterialen moest het hout opnieuw worden beoordeeld om te garanderen dat het aan de constructie-eisen voldeed. Dan moet je wel een aannemer hebben die bereid is dat extra werk te doen.”

Kennis opdoen via het internet

Veel van de kennis deden ze zelf op via het internet. Ecologische verf, natuurlijke beits: er bleek online een heleboel te vinden. Ook Marktplaats bood uitkomst. Zo vonden ze daar bijvoorbeeld een deel van de eerste Bruynzeel-keuken die nu in hun huis staat. “Je moet wel echt goed zoeken, maar uiteindelijk was er veel mogelijk,” aldus Annet.

Tegelijkertijd waren er ook zaken die beter hadden gekund. “De fundering is nog steeds van beton,” zegt Annet enigszins teleurgesteld. IJsbrand had graag nestkastjes voor vogels en insecten in de gevel geïntegreerd, maar ook dat bleek lastig te realiseren. “Misschien zijn er over een paar jaar meer mogelijkheden en hadden we het dan beter kunnen doen, maar we hebben gedaan wat we konden, zonder onszelf gek te maken. Als we ervoor hadden gekozen om alleen maar met hergebruikt materiaal te werken, waren we door het zoek- en schoonmaakproces nu nog steeds bezig geweest.”

De duurzame huizenroute
De Duurzame Huizenroute is een jaarlijks terugkerend evenement waarbij huiseigenaren door heel Nederland hun duurzame woningen openstellen voor geïnteresseerden. Tijdens deze route krijgen bezoekers de kans om met eigen ogen te zien hoe verschillende duurzame oplossingen in de praktijk werken. Van huizen met zonnepanelen en warmtepompen tot woningen die zijn gebouwd met biobased materialen of energiezuinige isolatie. Daarnaast kunnen bezoekers direct in gesprek gaan met huiseigenaren en hun vragen stellen over de gebruikte technieken, uitdagingen en voordelen.

Dit jaar is de Duurzame Huizenroute op 2 en 9 november. Annet en IJsbrand doen ook mee, dus ben je geïnspireerd? Dan kun je hun prachtige huis bezoeken.

‘Ons best gedaan’

Niet dat het huis inmiddels helemaal af is. Een gastenverblijf staat nog op de verlanglijst, net als een kas in de tuin en een vlonder rondom het huis. Het hout daarvoor is inmiddels al gevonden: oude balken uit de waterbouw en larikshout uit het Kuinderbos.

Wat hun impact is door duurzaam te bouwen, willen Annet en IJsbrand niet uitrekenen. “Ik vind dat een foute gedachte. Neem bijvoorbeeld het terugverdienen van zonnepanelen, zo wil ik er helemaal niet naar kijken,” zegt IJsbrand stellig. “We hebben ons best gedaan om de wereld zo min mogelijk te belasten. Volgens mij zijn we daar aardig in geslaagd.”


Over de schrijver