De vlinderstruik kennen we vast allemaal. De prachtige paarse, roze of witte trossen bloemen trekken veel vlinders. Dit jaar vond je er veel atalanta’s op, de donkere vlinders met een oranje rand en witte stipjes. Het nadeel echter van de vlinderstruik is dat ze het nageslacht van de vlinders, hun rupsen, niet voeden. Om meer vlinders in je tuin te krijgen, moet je dus weten op welke planten de vlinders hun eitjes leggen, waar rupsen uitkomen. Die planten worden ‘waardplanten’ genoemd. Ik geef je 10 tips voor bloemen en planten voor verschillende vlindersoorten. Als je ze in deze tijd van het jaar plant, zijn ze volgend voorjaar al wat groter en heb je er dan meteen voordeel van!
Alle genoemde bloemen en planten zijn inheems en meerjarig en kan je biologisch kopen.
1. Witte peen
Deze tweejarige plant heeft kleine witte bloempjes in de vorm van schermen. De witte peen is de waardplant van de prachtige koninginnepage, één van de grootste vlinders van Nederland en ongetwijfeld de meest indrukwekkende. De plant bloeit lang, van juni tot november. Dat geeft de koninginnepage de mogelijkheid voor twee generaties per jaar: vanaf eind april kun je ze zien vliegen, en de tweede generatie vanaf begin juli. De eitjes van de tweede generatie veranderen in oktober in poppen en die overleven de winter. De witte peen houdt van de zon en een voedselrijke grond. Leuk om te weten: niet alleen de rupsen van de vlinder zijn dol op de plant, maar de plant is ook eetbaar voor ons mensen. Je kunt uiteraard de wortel eten, en ook de bladeren, bloemen en zaden.
2. Vlinders houden van de Pinksterbloem
De pinksterbloem is een laagblijvende kleine bloemsoort met paarse bloemetjes die bloeien tussen april en juni. Het is de waardplant van het oranjetipje. De mannetjes van deze witte vlindersoort hebben mooie oranje ‘tipjes’ aan het uiteinde van hun vleugels. De vrouwtjes leggen eitjes in de bloemknoppen van de pinksterbloem, rond mei-juni. Daar komen in juli de rupsen uit die dan langzaam naar een hoger gelegen plek kruipen en na 2-3 weken veranderen in een pop. Als pop overleeft de soort de winter. Vaak zie je pinsterbloemen in het gras. Belangrijk om het gras dan ook tussen mei en juli niet te maaien. Ook witjes gebruiken de plant als waardplant, het kleine koolwitje en het geaderd witje. De pinksterbloem houdt van een plek in de halfschaduw of in de zon, op vochtige voedselrijke grond.
3. Damastbloem
Deze tweejarige bloem wordt vrij hoog, tot 90 cm en heeft paarse bloemen die bloeien van mei tot juli. De bloemen ruiken heerlijk! De damastbloem is de waardplant van drie vlindersoorten: klein en groot koolwitje en het oranjetipje. Witjes hebben meerdere waardplanten, waardoor ze wel tot 4 generaties per jaar hebben. Een witje leeft ongeveer 10-20 dagen. De damastbloem houdt van een plekje in de halfschaduw of zon met veel vocht.
4. Judaspenning
Ook de tweejarige tuinjudaspenning is een waardplant van het oranjetipje en twee witjes: het groot koolwitje en het klein geaderd witje. De roze bloemen bloeien in mei en juni. De plant wordt ongeveer 1 meter hoog en houdt van een kalkrijke, voedselrijke vochtige grond in de halfschaduw.
witte peen, ooievaarsbek, meidoorn
5. Driekleurig viooltje is een vlinder magneet
Deze bekende eetbare bloem bloeit in april en mei. Het zou zo maar kunnen dat je naast de mooie blaadjes ook een rups tegenkomt in je salade want het viooltje is een waardplant van verschillende mooie vlinders: keizersmantel, verschillende soorten van de bedreigde parelmoervlinder en een aantal nachtvlinders. Zo kent de kleine parelmoervlinder 3 generaties per jaar: in april, juni en september. De laatste generatie legt haar eitjes in oktober, de rupsen overleven de winter. Viooltjes houden van een plekje in de schaduw op een droge voedselrijke grond.
6. Clematis Vitalba
De clematis vitalba is een echte klimmer en wordt ook wel bosrank genoemd. Hij kan wel 5 meter hoog worden. Van juni tot en met augustus krijgt de plant mooie kleine witte bloemen. Er zijn diverse clematissoorten te krijgen, maar de vitalba is de enige inheemse variant. Deze clematis is de waardplant van ongeveer 16 nachtvlinders. De plant staat graag in de halfschaduw of zon, op een vochtige voedselrijke grond.
7. Beemdooievaarsbek
Deze geraniumsoort bloeit met mooie lila bloemen van juni tot en met augustus. Het is de waardplant van het bruin blauwtje die er begin mei en begin juli 2 generaties eitjes op afzet. De soort overwintert als rups in de plant. De vlindersoort houdt van open, zanderig, schraal grasland. De beemdooievaarsbek houdt van een plek in de halfschaduw of zon, op een vochtige voedselrijke grond.
Begin augustus vond de jaarlijkse nationale tuintelling voor vlinders plaats, met een dramatisch resultaat. Nog nooit telden mensen zo weinig vlinders als dit jaar. Gemiddeld telden mensen 5 vlinders per keer, tegen 8 vorig jaar en dat waren er 16 in 2025. De atalanta kwam dit jaar het meest voor. Er werden 25 verschillende soorten geteld, 2 minder als vorig jaar. Werk aan de winkel voor de vlinders dus!
8. Kroonkruid
Kroonkruid is goede bodembedekker, met kleine wit-roze bloemen die bloeien van juni tot september. Je ziet ze vaak staan in gras. Voor het heideblauwtje en het icarusblauwtje is het kroonkruid de waardplant. Het icarusblauwtje is een prachtig klein blauw vlindertje dat eind april tevoorschijn komt. De vlinder leeft in 2 generaties tot in oktober. De vlinders leggen hun eitjes in het kroonkruid, en ook in klaver dat in het gras te vinden is. Als rupsen overleven ze de winter. Kroonkruid groeit het liefst in de zon. Goed om te weten: als de plant goed aanslaat kan hij woekeren. Je plant de bloem daarom het beste in een bloemenwei, een ruigere tuin of in een pot.
kroonkruid, clematis, viooltje
9. Meidoorn
Een meidoorn is een struik uit de rozenfamilie. In het voorjaar komen er witte bloemen in die bloeien tot in juni. Na de bloei komen er rode besjes in die veel vogels aantrekken. De struik is een ware magneet voor vlinders. Het is de waardplant van het groot geaderd witje, de bonte beer, de koningspage en van wel 65 nachtvlinders! Wist je dat er in Nederland 53 soorten dagvlinders zijn en wel meer dan 2.400 nachtvlinders? Nachtvlinders zorgen voor een 24-uurs bestuivingsproces doordat zij in de nachtelijke uren het werk van de dagvlinders en andere insecten overnemen. Daarnaast zijn ze goed voedsel voor vogels en vleermuizen.
10. Hazelaar
Dan tot slot een nog grotere struik in het lijstje: de hazelaar. De hazelaar kan tot 6 meter hoog worden, en dus boomachtige proporties aannemen. Deze struik of boom bloeit heel vroeg: van januari tot maart. Er hangen dan zogenaamde ‘katjes’ in de boom: langwerpige trosjes. Na een jaar of 7 komen er hazelnoten aan de struik.
De hazelaar is de waardplant van de gehakkelde aurelia, een vlinder die in twee generaties van maart tot en met oktober te zien is. De soort overwintert als vlinder, ze kruipen dan weg tussen takkenbossen of in een holle boom. Naast de gehakkelde aurelia is de hazelaar waardplant van 26 nachtvlinders. De hazelaar staat graag op een vochtige plek in de halfschaduw of zon.
En dan wil ik nog een bonusplant onder de aandacht brengen. Eén die wij als mensen vaak liever kwijt dan rijk zijn in onze tuinen, maar waar vlinders anders over denken: de grote brandnetel. De brandnetel is waardplant van de dagpauwoog, de atalanta, de kleine vos, de gehakkelde aurelia, het landkaartje en de distelvlinder. De moeite waard dus om brandnetels gewoon te laten staan!
Bij De Vlinderstichting vind je een lijst met nog veel meer planten, en voor welke vlinders ze als waardplant fungeren. Bekijk de lijst hier. Wellicht overbodig om te noemen: maar deze planten zijn uiteraard niet alleen goed voor vlinders, maar ook voor vele andere bestuivers en insecten.
