Bram Leijten (Zelfstroom): “We kunnen nagenoeg zonder aardgas”

Bram Leijten is oprichter van Zelfstroom, een innovatief bedrijf dat mensen wil helpen om zelf stroom op te wekken en energie te besparen. Zelfstroom is veel meer dan een zonnepaneleninstallateur, blijkt wel uit dit gesprek. Het bedrijf wil een oplossing bieden voor alle energiewensen die een groene consument op zijn weg tegenkomt. En of je nu een laadpaal of zonnepanelen nodig hebt, Zelfstroom wil het leveren – en ondertussen de Nederlandse energiemarkt op z’n kop zetten. Bram: “We kunnen op termijn nagenoeg zonder aardgas.” Lees hier ons interview met deze opmerkelijke ondernemer.

Wil je ook tot 65% besparen op je energierekening? Vraag gratis een offerte aan bij Zelfstroom (advertentie).

Hoe denk jij dat de zonne-energiemarkt zich gaat ontwikkelen?

Voor de korte termijn, tot 2020, verwacht ik dat de markt zal groeien tot een opgesteld vermogen van 6 Gigawatt (GW). Het is nu ongeveer 1,1 GW. Dat is dus een verzesvoudiging in vijf jaar tijd. Het regeerakkoord gaat uit van 4 GW en sommige experts gaan zelfs uit van 8 GW. Ik geloof dat onze schatting van 6 GW eerder te conservatief is dan te optimistisch.

En op langere termijn?

Technisch gezien is er een potentie, als je kijkt naar de beschikbare daken, om 65 GW te plaatsen.

Dan gaat het voornamelijk om daken?

Maar ook vrije velden die geen andere functie hebben, maar het is grotendeels dak, ja.

Wat zijn de obstakels om uiteindelijk tot die 65 GW te komen?

Van de mensen die een geschikt dak hebben, heeft 40% op dit moment geen geld beschikbaar of zijn niet bereid om te investeren in zonnepanelen. Daarom bieden wij een huuroplossing, omdat dit geen grote investering vraagt.

Uit eigen ervaring en onderzoek weten we dat mensen die zonnepanelen hebben veel bewuster omgaan met energie. Ze zien hoeveel energie van hun eigen dak komt en op een of andere manier ervaren ze dat als veel waardevoller. Ze beginnen er van te balen dat ze niet volledig zelfvoorzienend zijn.

Het is logisch om eerst structureel zoveel mogelijk energie te besparen en dan pas zonnepanelen te nemen. In de praktijk gaat het andersom, mensen leggen eerst zonnepanelen aan en dan gaan ze energie minderen. Uiteindelijk is het lood om oud ijzer, want het effect is hetzelfde: je bent behoorlijk in staat bent om zelfvoorzienend te worden.

De energiemarkt staat op de langere termijn – en dan heb je het over de periode na 2025 – voor twee grote uitdagingen. Allereerst: netstabiliteit. Als mensen zelf veel groene stroom gaan opwekken, dan wordt er op veel meer plekken stroom ingevoerd. Dat geeft een ander distributiemodel voor elektriciteit. We hebben een steeds fijnmaziger netwerk nodig, ECN heeft overigens uitgerekend dat er tot 2025 geen grote technische aanpassingen nodig zijn.

De tweede uitdaging heeft te maken met onze plek op de aarde. We liggen als land relatief noordelijk. Dat betekent dat er een groot verschil is tussen zomer- en winteropbrengst. De zomers zijn hier nog niet zo warm dat iedereen airco’s draait. Je kunt je voorstellen dat er in zuidelijke landen een veel grotere balans is tussen vraag en aanbod. Dat betekent dat er in Nederland veel zelf opgewekte stroom terug geleverd moet worden.

Een goede balans vinden we alleen maar door verschillende vormen van opslag te realiseren. Dat kan met batterijen in huizen, of accu’s in elektrische auto’s. Maar ik denk dat een power to gas oplossing een grote rol gaat spelen. Zonnestroom wordt dan omgezet in methaangas of waterstof. Methaan kan vrij aardig worden ingevoerd in het bestaande Nederlandse gasnet. Dan gaan we in de zomermaanden gas maken met zonne-energie. Dat stop je in het gasnetwerk als voorraadbuffer en in de winter haal je dat er weer uit.

Uiteindelijk denk ik niet dat er één oplossing is. Over 20 jaar zal je een gevarieerde mix hebben van opslag, conversie en opwekking. Zon zal wel een significante rol krijgen en uiteindelijk dominant worden.

Als we veel zonne-energie opwekken dan hebben we buitenlands gas niet meer nodig?

Ja, daar ben ik van overtuigd. Gas wordt gebruikt om warmte te maken, maar er zijn verschillende manieren om dat te doen. Dat kan dus ook met zonnestroom die we omzetten in gas. Ik durf niet te stellen dat de zon volledig de gasvraag gaat vervangen, maar ik denk wel dat wij nagenoeg zonder aardgas kunnen.

Welke rol gaat Zelfstroom spelen in dit alles?

Wij zijn nog een hele kleine speler in een hele grote wereld. Wij denken dat de energietransitie over drie assen wordt gespeeld. Allereerst is er de transitie van fossiel naar duurzaam. Maar je hebt ook een sociale transitie: we gaan van een hiërarchisch model met grote energieleveranciers die centraal energie opwekken naar een democratisch, sociaal, decentraal model dat veel dichter staat bij gebruikers. Hierdoor wordt de betrokkenheid van mensen groter. En dat draagt ook bij aan verduurzaming. En ten derde krijgen we een financiële transitie, van OPEX naar CAPEX. Dat zijn technische termen die simpel zijn uit te leggen. OPEX staat voor operationele kosten, ofwel kosten die nodig zijn tijdens de gebruiksfase. CAPEX staat voor investeringen, meestal voorafgaand aan de gebruiksfase. Zonnepanelen zijn een typisch voorbeeld: als je eenmaal hebt geïnvesteerd (CAPEX) dan heb je nauwelijks OPEX. Er hoeft immers geen brandstof meer in en de onderhoudskosten zijn nihil.

De rode draad van de producten en initiatieven die Zelfstroom biedt, is dat wij mensen het zo gemakkelijk mogelijk willen maken om het gebruik van fossiele brandstoffen te reduceren. We zijn begonnen met zonnepanelen, maar daar laten we het niet bij. Mensen kunnen ook via een elektrische auto starten op het pad van duurzaamheid, of met isolatie. De overeenkomst is: er moet een investering gedaan worden die direct lijdt tot energiebesparing.

Zelfstroom wil service bieden aan mensen die het pad van duurzaamheid opgaan. Dus mensen die duurzaam mobiel willen zijn, bieden wij een laadpaal aan.

Jullie gaan ook laadpalen leveren? Vanaf wanneer dan?

Daar starten we in maart mee. Dat vergt een investering van 1.000 tot 2.000 euro. Maar ook hier geldt: waarom zou je die investering niet uitsmeren? Bij ons kun je een laadpaal ook huren. Daarmee wordt hij nog toegankelijker voor een grote groep.

We proberen zoveel mogelijk barrières weg te nemen. De een start met zonnepanelen, de ander start met een elektrische auto en wil dan ook zonnepanelen. Het maakt ons niet uit waar ze mee starten, want je ziet dat uiteindelijk toch hetzelfde gedrag ontstaat. Iedereen maakt dezelfde duurzame ontdekkingsreis. Het is net een Elfstedentocht, maar de een start in Bolsward, de ander in Leeuwarden. Als de stempelkaart maar vol komt.

Wat zijn andere dingen die wij in de toekomst van Zelfstroom kunnen verwachten?

Zonneboilers, slimme thermostaten, domotica…

Wat heeft domotica met duurzaamheid te maken?

De belangrijkste componenten bij gedragsverandering zijn inzicht en controle. Het eerste inzicht is: wanneer gebruik ik veel? En dan zie je dat je sluipverbruik, als je niet thuis bent, best hoog is. Eigenlijk staat er voor niets een heel huis stand-by energie te verbruiken. Het is niet praktisch om heel veel schakelaars telkens aan en uit te doen en daardoor zijn er heel veel apparaten die permanent stroom verbruiken.

In een gemiddelde woning staan tientallen apparaten die permanent stroom vragen: de waterboiler, de magnetron, de koelkast, vrieskasten, tv’s, de alarminstallatie, de energiemonitor. Heel veel van die apparaten mogen best uit, maar het is ondoenlijk om ze allemaal uit te zetten. Dat kan met domotica wel. Met je smartphone kun je dan op afstand apparaten uitzetten of nog beter, ze gaan automatisch uit als je van huis vertrekt. Je kan ook meteen zien hoeveel ze verbruiken.

Sluipverbruik is goed voor 10 tot 30 procent van het energieverbruik van een gemiddeld gezin. Stel dat je 20% sluipverbruik hebt, waarvan je de helft kunt voorkomen. Dan praat je al gauw over 450 kWh besparing, maal 21 cent is 90 euro per jaar. Als de investering dan 450 euro kost, dan heb je een domotica systeem in 5 jaar terugverdiend. Dat noem ik een duurzame investering.

Wat zijn de belangrijkste obstakels voor de verduurzaming van onze Nederlandse energiehuishouding?

Die liggen op politiek en fiscaal vlak. We leunen in Nederland behoorlijk op de opbrengst van fossiele brandstof. We hebben een gasbelletje. Daar moeten we afscheid van nemen.

Dus de consument is niet het probleem?

Nee, het is echt het politiek klimaat. Kijk maar wat er gebeurt met plugin hybrides [auto’s die een elektromotor combineren met een benzine/dieselmotor –red]. Door fiscale veranderingen zakt de verwachte verkoop van 30.000 in 2015 naar 2.500 in 2016. Alle auto’s die tussen de 1 en 50 gram CO2 uitstoten komen dan in het 15% bijtellingstarief. Gewone auto’s zitten in het 20%-tarief. Het voordeel voor gebruikers is dan maar 5% en dat is te laag. Het is een voorbeeld van overheidsbeleid dat telkens wijzigt. Het gaat van links naar rechts.

Een ander voorbeeld is de salderingsregeling voor zonnepanelen. Die gaat in 2020 opnieuw bekeken worden. Dat creëert onzekerheid en onrust. Geef nou eens plan van 20 jaar aan. Dan kunnen we daar met z’n allen op bouwen.

Je mist ook de massa. Mensen zijn eraan gewend dat er elke maand een bedrag van hun rekening wordt geplunderd door de energiemaatschappij. Ze hebben geen idee wat de energievraag van hun woning is. Als mensen dat niet weten dan vinden ze energiebesparing niet belangrijk. Met als gevolg dat de landelijke doelen voor energiebesparing ook niet gehaald worden. Want op het moment dat het ene stempeltje niet op het kaartje wordt gezet, dan volgen al die andere stempeltjes ook niet.

Ik denk overigens niet dat dit gaat gebeuren. Ik geloof dat de nieuwe politieke leiders wijzer zullen zijn. De tijd is er rijp voor. De stip aan de horizon is een zelfvoorzienend Nederland. De tussenstappen worden door het politieke klimaat gemakkelijker gemaakt, of moeilijker, maar het einddoel is duidelijk.

Hoe zullen deze ontwikkelingen uitpakken voor de gewone consument?

Ik geloof dat er in 2050 alleen nog maar energieneutrale gebouwen zijn. En dat in 2025 50% van de burgers zonnepanelen op zijn dak heeft. Uiteindelijk vind ik het allerbelangrijkste dat Nederlanders een stempel op hun stempelkaartje hebben staan. Alleen die beweging moet op gang komen, bij consumenten zelf. Dat is een mentale, sociale kwestie. Als mensen dat stempeltje op de kaart hebben, dan komen ze vanzelf langs voor meer stempeltjes. Het liefst halen ze die natuurlijk bij Zelfstroom, maar wat mij betreft ook bij anderen. Als we maar met elkaar de goede kant op bewegen, dat is het belangrijkste.

Wil je ook tot 65% besparen op je energierekening? Vraag gratis een offerte aan bij Zelfstroom (advertentie).

Lees ook
Wij interviewden Bram Leijten al eerder: “Wij zijn uniek met onze verhuurservice en opbrengstgarantie voor zonnepanelen”