Je denkt misschien niet meteen aan Breda als je aan grachten en singels denkt. Na de Tweede Wereldoorlog is de stadsrivier gedempt ten gunste van de auto. Maar net zoals veel Nederlandse steden is Breda bezig om het water én de natuur terug te brengen in de stad. We spreken met Roel Klei, projectleider Nieuwe Mark bij de gemeente Breda, over hoe een Europees onderzoeksproject naar groene kades leidde tot ambitieuze bouwplannen voor een stromende stadsrivier. Vorige week ging de schop letterlijk de grond in.
Stromend water en een groene kade
Al sinds 2007 is het water terug in de oude gedempte haven in de binnenstad van Breda, de Nieuwe Mark. Stilstaand water weliswaar, want het is destijds niet aangesloten op de Mark die vanuit België de stad in komt. Roel vertelt: “We zijn nu bezig om het water opnieuw te laten stromen, zodat de natuur letterlijk meestroomt, de stad in. Om ervoor te zorgen dat de planten en dieren die met de rivier meekomen een leefgebied vinden in onze stad, maken we groene kades.”
“Met dit project vangen we veel vliegen in één klap. Natuurlijk stromend water en groene kades dragen we bij aan de biodiversiteit in de stad. En omdat we de straten rond de Nieuwe Mark vergroenen, creëren we ook een fijne leefomgeving en ontmoetingsplek voor mensen. Meer groen zorgt voor verkoeling bij hitte en door meer groen kunnen we regenwater beter vasthouden.”
Hoe breng je de natuur terug de stad in?
“Van oudsher zijn kades eenvoudigweg opgestapelde stenen met voegwerk en vochtige grond erachter. Daar groeit van alles op. Maar die kades bleken naar verloop van tijd af te brokkelen. De nieuwe kades worden vaak voorzien van een stalen damwand, een betonnen schort en stenen voor de sier. Die brokkelen niet af. Maar, er groeit ook niets. We vroegen ons daarom af: hoe zorg je ervoor dat planten en dieren volop onder water en op de kades kunnen leven, zonder dat die groene kade afbrokkelt?”
Om uit te zoeken hoe de groene kade van de toekomst eruit kan zien, startte de gemeente Breda onder leiding van Roel in 2019 een onderzoeksproject. Samen met onder andere de TU Delft, de Wageningen Universiteit en het Waterschap Brabantse Delta vroegen ze een Europese subsidie aan. Die werd toegekend en het project werd Green Quays gedoopt.
Ontwerp groene kade Breda
“Na een labfase en een proefopstelling kwamen we vorig jaar tot het definitieve ontwerp voor de groene kade van de Nieuwe Mark. Achter de kademuur komt een ondergrond van organisch materiaal. Dat bleek in het onderzoek heel goed te zijn voor de plantontwikkeling, omdat die veel vocht en voedingsstoffen kan vasthouden. De kademuur maken we van een combinatie van bakstenen die veel water kunnen absorberen met een kalkrijke mortel: dat is stevig en planten ontkiemen er goed. Tot slot gaan we zorgen voor veel schaduw, want daar ontstonden in ons onderzoek de meeste zaailingen.”
Verbouwing van jaren
“De bodem van de Nieuwe Mark wordt de komende tijd uitgegraven, de stalen damwanden worden hergebruikt en aangekleed met het juiste metselwerk, de kades worden verlaagd en de omgeving wordt vergroend. Vervolgens trekken we het water en de groene kades ongeveer 500 meter door, zodat het water wordt verbonden met de Mark en weer zal stromen. Aan het einde gaat de rivier onderdeel uitmaken van het nieuw te ontwikkelen Seelig Park. Na een verbouwing van jaren stroomt de rivier dan weer net zoals vroeger dwars door Breda en zal een belangrijke plek gaan innemen. Voor mensen, die er bijvoorbeeld kunnen wandelen, en dus ook voor planten en dieren die er kunnen leven.” Zo brengt Breda de natuur weer terug de stad in.
Leren van elkaar
“Zonder de samenwerking met onder andere universiteiten was er nooit zo’n innovatief kadeontwerp gekomen. Het is de bedoeling dat vervolgprojecten weer leren van onze bevindingen. En we zien nu al dat dat ook gebeurt. Zo is de gemeente Delft een vervolgonderzoek gestart naar hoe ze een kademuur kunnen ontwikkelen zonder voegwerk tussen de stenen, zodat planten nog meer ruimte krijgen om te groeien.”
Het Europese onderzoeksproject over de groene kades langs de De Nieuwe Mark heet Green Quays, meer informatie via www.greenquays.nl.
Lees hier hoe de Groene Buurvrouw voor meer natuur in het centrum van Den Bosch zorgt. En hoe architect Joris Verhoeven een groene oase in Tilburg creërde.
