De kracht van niet al te positief denken

Geluk bereik je niet door alleen maar positief te denken, maar juist door wat pessimistischer te zijn, zegt Oliver Burkeman, auteur van Tegengif: geluk voor mensen die een hekel hebben aan positief denken. Het ‘negatieve pad’, noemt hij dat. In het januari/februarinummer van Ode, dat nu in de winkel ligt, is een fragment te lezen uit dat boek. Daarin pleit Burkeman voor het omarmen van ‘negatieve’ gevoelens als verdriet, onzekerheid en boosheid, om uiteindelijk gelukkiger te worden.
Een interview met Oliver Burkeman, auteur van het boek Tegengif: geluk voor mensen die een hekel hebben aan positief denken.
Bent u het ermee eens dat er verschil is tussen naïef en intelligent optimisme?
Burkeman: ‘Dat geloof ik zeker. Ik heb er alleen bezwaar tegen dat mensen zichzelf voorhouden dat alles helemaal goed komt, en dat ze alle minder leuke dingen in het leven verdringen. Kijk maar naar die cultus van optimisme in het bedrijfsleven, waar veel mensen denken dat we fantastische resultaten kunnen bereiken door onrealistische doelen te stellen en na te streven. Dat werkt contraproductief.’
Inderdaad. Maar toch kunnen mensen door pessimisme bang worden, waardoor ze hun doelen niet meer nastreven.
‘Natuurlijk. Maar het buitensluiten van negatieve gedachten helpt niet. Je kunt beter proberen je op je gemak te voelen bij ongemakkelijke gevoelens. Daar bereik je meer mee dan met denken dat alles altijd even fantastisch zal uitpakken.’
U stelt dat je gelukkiger wordt als je meer negatieve gedachten toelaat. Hoe word je gelukkiger als je verdrietig, eenzaam of onzeker bent?
‘Door emoties en gevoelens toe te laten in plaats van je ertegen te verzetten. Stel jezelf ook de vraag wat je met “gelukkig” bedoelt. In mijn boek probeer ik dat te onderzoeken. Er bestaat een hogere vorm van geluk waarbij je het hele scala aan emoties voelt. Een belangrijke emotie is bijvoorbeeld ontzag, wat een mengeling is van verbazing en angst. Negatieve emoties hebben een bepaalde energie waardoor ze dieper graven. Neem mislukkingen. Als je de dingen die mis zijn gegaan bestudeert in plaats van ze uit je leven te verbannen, heb je de volgende keer een betere uitgangspositie.’
U schrijft dat het stoïcisme een manier is om het ‘negatieve pad’ naar geluk te bewandelen. Wat kunnen we leren van de oude Griekse en Romeinse stoïcijnen?
‘Het belangrijkste inzicht van het stoïcisme is dat spanning en zorgen niet voortkomen uit de wereld, maar uit onze ideeën erover. Als jouw ideeën stroken met de werkelijke situatie, kun je er kalm en afstandelijk onder blijven. De stoïcijnen noemen dat de “voorbereiding op het kwade”: wanneer je je voorstelt hoe slecht iets zou kunnen aflopen, besef je dat het zo erg niet zal worden. Bovendien ga je meer waarderen wat je hebt; je beseft dat relaties kwetsbaar zijn en je geniet er meer van. Positief denken doet het tegenovergestelde: hoe meer je jezelf voorhoudt dat alles goed afloopt, hoe meer je het idee versterkt dat een andere uitkomst verschrikkelijk zou zijn.’
Het negatieve pad lijkt wel verwant aan het boeddhisme.
‘Ik ben me nog niet zo lang aan het verdiepen in het boeddhisme, maar al in de eerste geschriften stuit je op het idee dat we onze gedachten en emoties niet hoeven te beschouwen als zaken die beheerst of gemanipuleerd moeten worden. Meditatie is een manier om dat te bereiken. Een bekende vergelijking is dat gedachten zijn als het weer en dat de geest de lucht is. Of het nu regent of de zon schijnt; voor de lucht is dat geen probleem. Dat vind ik een interessante manier om de impuls om positief te denken leren te weerstaan.’
Lees een fragment uit Tegengif: geluk voor mensen die een hekel hebben aan positief denken in het januari/februarinummer van Ode. Nu in de winkel.
Oliver Burkeman houdt ook een column bij voor The Guardian
Lees meer over geluk:

• Geluk voor beginners
• Onderzoek toont aan: geluk is (gedeeltelijk) maakbaar
• Onze aanleg voor geluk