De zombiekip: Groeiend verzet tegen ontransparant voedsel

De week in voedsel

In de week dat er door beleidsmakers en politiek werd gereageerd op de ‘chloorkipcampagne’ van Arjen Lubach, komt de Wereldgezondheidsorganisatie WHO met een bijzonder rapport: ‘s werelds meest gebruikte gewasbeschermingsmiddel (ofwel herbicide) Roundup is ‘waarschijnlijk’ kankerverwekkend. Op het eerste gezicht hebben deze twee nieuwsfeiten niet direct iets met elkaar te maken, maar het sentiment en de maatschappelijke verontwaardiging die is ontstaan, is vergelijkbaar.

Voor de ‘gewone burger’ zijn dit soort kwesties een ‘ver van mijn bed show’. Het speelt zich af op internationaal niveau, en hoe driftig de Eurocommissaris Malstrom ook zwaait met rapportjes en documenten die de transparantie van het proces rondom de handelsovereenkomst TTIP (Transatlantic Trade & Investment Partnership) moeten voorstellen, wie gaat dat nou echt daadwerkelijk lezen? Hoe kan een burger een mening vormen over deze kwesties zonder eerst een avondstudie eraan gewijd te hebben?

Als leek heb je eigenlijk twee opties om je te informeren; of je leest de corporate/politieke communicatiemiddelen (‘Monsanto; a window into agriculture’s future‘ en ‘TTIP could help: 10 myths about the trade agreement‘) of je luistert naar de (meestal nogal ongenuanceerde) meningen van activisten en NGO’s (Monsanto is de duivel!). Dan kom je dus uit bij de chloorkip.

Op transparantiepad   
Minister Ploumen was deze week op transparatiepad. Ze nam deel aan een debat in Pakhuis de Zwijger, en communiceerde er lustig op los via haar eigen Facebookpagina. Ook schreef ze een opiniestuk in het NRC, waarin ze de chloorkip omdoopte tot ‘zombiekip’. Want, die chloorkip komt er niet, aldus Ploumen. Hoe vaak ze dit al gezegd had, de chloorkip bleef terugkeren in het verhaal. Vandaar de zombiekip; onuitroeibaar.   

In het stuk verdedigt Ploumen haar keuze voor TTIP, en duidt de angst voor TTIP en de angst voor chloorkippen als angst voor mondialisering. Echter, mondialisering heeft ons veel goeds gebracht, miljarden mensen zijn uit de armoede getild, stelt Ploumen. Tegelijkertijd ziet Ploumen dat de welvaart oneerlijk is verdeeld. Dit wil zij graag aanpakken met TTIP, want ‘een goed en fair akkoord is gunstig voor iedereen’ – MKB, werklozen, en als we het goed doen, ontwikkelingslanden. Ploumen’s TTIP motivatie zal dus iets met economische groei te maken hebben. Eerlijke economische groei, wel te verstaan, als we het ‘goed’ regelen. 

Ploumen verwijst naar een aantal rapporten van de Europese Commissie die onduidelijkheden over TTIP weg moeten halen. Een andere rapport, onlangs gepubliceerd door een onafhankelijk Amerikaans onderzoeksbureau dat aangeeft aan dat TTIP zelfs 583.000 banen gaat kosten in Europa, kreeg beduidend minder aandacht.

Kankerverwekkend   
Dan Monsanto. Al jarenlang wordt het bedrijf verguisd door NGO’s, activisten en in de media. Het bedrijf produceert genetisch gemodificeerde zaden, en dat in combinatie met landbouwgiffen – geen gemakkelijke boodschap voor je communicatieafdeling. Voor jaren heeft Monsanto dan ook het beleid gevoerd zo min mogelijk te zeggen in de media. Onlangs is hierin een kentering gekomen, en stuurt het bedrijf charmante corporate communicietypes de hort op om het verhaal te vertellen. 

Nu is de Wereldgezondheidsorganisatie met een rapport gekomen waarin staat dat een bestanddeel in Monsanto’s gewasbeschermingsmiddel Roundup, glyfosaat ‘waarschijnlijk’ kankerverwekkend is. Al jaren worden er campagnes gevoerd en rechtszaken aangespannen door mensen die stellen dat het landbouwgif hen in gevaar heeft gebracht. Monsanto zelf schreeuwt nu natuurlijk moord en brand, en eist dat het rapport wordt teruggetrokken. Het bracht een lobbyist zelfs zo ver om op tv te zeggen dat Roundup zo veilig is, dat je het kan drinken. Wat hij vervolgens weigert te doen, nadat de presentator hem een glas aanbiedt. Zie hier het filmpje.

Brave burgers   
Is glyfosaat in Roundup kankerverwekkend? Ik weet het niet. Is TTIP een samenzwering van multinationals die onze rechtstaat willen ondermijnen en ons willen overspoelen met chloor/zombiekippen en ongezonde troep? Eerlijk gezegd, geen idee. Het is ontzettend moeilijk te voorspellen. Wat moeten we dan, als brave burgers? Wij brave burgers weten in ieder geval dat we geen kanker willen, en geen chloorkip. Maar hoe ergens tegen te protesteren, als je niet weet waartegen precies, en hoe je dat doet?   

Toch leert de ophef op sociale media rondom TTIP en het virale ‘glas glyfosaat’ filmpje ons iets. Multinationale ondernemingen zijn als de dood dat ze slechte pr overkomt. Politici reageren met een transparantiekruistocht tegen beschuldigingen in de media. Ze worden op zijn minst zenuwachtig  achter die gesloten deurtjes. Vragen stellen, debatten organiseren, stukjes schrijven; het helpt nog steeds. 

Misschien zijn dit de eerste tekenen van de nieuwe vorm van democratie, die zich voor een groot deel online afspeelt. Waarin een simpele hashtag als #ttipalarm grote consequenties kan hebben. De groei van ongestructureerd, online verzet tegen groot en ontransparant. Verzet tegen het ‘stil maar, wij weten het beter’ van de communicatieafdelingen. Stil maar? Dat zullen we nog wel eens zien.

Gastbijdrage van Joris Lohman (@jorislohman) van Slow Food. Slow Food is een wereldwijde beweging van boeren, consumenten en food professionals met als doelstelling lekker, puur en eerlijk voedsel voor iedereen toegankelijk te maken. Dit bericht is eerder gepubliceerd in Trouw.