De ecocide van de Amazone, hoe bosbranden het regenwoud vernietigen

Deze week kwam ik een voor mij nieuw woord tegen: ecocide, oftewel het stelselmatig vernietigen van ons ecosysteem met daarin alle levende wezens inclusief de mens. Het woord dook deze week meerdere malen op in verband met de bosbranden in de Amazone en de vraag of de Braziliaanse president Bolsonaro hiervoor verantwoordelijk gehouden kan worden. Of eigenlijk: is het mogelijk om zijn destructieve houding ten opzichte van de Amazone strafbaar te stellen?   

Proefproces 

Ecocide is op zich geen nieuw begrip. De Schotse advocaat Polly Higgins strijdt er al jaren voor om van ecocide -net als genocide- een internationaal misdrijf tegen de mensheid te maken. In 2011 werd er voor het eerst een proefproces rondom ecocide georganiseerd voor het Britse Hooggerechtshof. De advocaten en rechters waren echt, maar acteurs speelden de beklaagden uit de olie-industrie. Die werden in dit geval onder meer verantwoordelijk gehouden voor de olieramp in de Golf van Mexico in 2010.

Ecocide

Inmiddels zijn we negen jaar verder en lijkt iedereen het erover eens te zijn: bij de bosbranden in de Amazone gaat het om ecocide. Volgens schattingen wordt het grootste regenwoud van de wereld geteisterd door tienduizenden branden, die vooral door mensen zijn aangestoken. Natuurbeschermers geven de Braziliaanse president de schuld, omdat hij houthakkers en boeren aanmoedigt om de economische kansen van het regenwoud te benutten door land vrij te maken. Zo is de ontbossing de afgelopen maand met 278% gestegen.

Internationale verontwaardiging

De woede en verontwaardiging hierover groeide de afgelopen dagen explosief. Door de internationale druk zag president Bolsonaro zich dit weekend genoodzaakt om alsnog in te grijpen. Hij beloofde het leger ter beschikking te stellen om te helpen blussen. Ook krijgt de brandweer extra materieel van de federale overheid. Tijdens een speech op de Braziliaanse televisie verklaarde hij een ‘diepe liefde en respect’ voor de Amazone te voelen.

Een uitspraak, die The Guardian vergeleek met de spijt van een echtgenoot, die zijn vrouw mishandelt. Een tikje cynisch misschien, maar we snappen wel waar het vandaan komt. Zeker gezien het feit dat Bolsonaro in dezelfde speech bleef volhouden dat de reacties op de bosbranden overdreven waren. Hij noemde de Westerse landen hypocriet, omdat ook wij rijk geworden zijn van het vernietigen van (een deel) van de Amazone en omdat ook wij in het verleden niet al te zuinig zijn omgesprongen met ons eigen oerbos. En eerlijk is eerlijk: daar heeft hij misschien een punt.

De longen van de aarde

In dat kader is het wellicht goed om ons eens af te vragen hoe belangrijk dit regenwoud nou eigenlijk is. Daar kunnen we kort en duidelijk over zijn: heel belangrijk. Hier huizen namelijk 40.000 plantsoorten, 16.000 boomsoorten, 3.000 vissoorten, 1300 vogelsoorten en 430 verschillende soorten zoogdieren. De Amazone heeft de grootste biodiversiteit ter wereld: één op de tien diersoorten op deze aarde woont hier.

Het is dan ook niet voor niets, dat de Amazone ‘de longen van de aarde’ wordt genoemd. Al blijkt dit iets genuanceerder te liggen dan we dachten, zo valt te lezen op de site van de NOS. “Bomen gaan pas zuurstof produceren als ze groeien,” legt Amazone-onderzoeker Bart Kruijt van de Wageningen University uit. “En dat is in de Amazone niet het geval, het wordt juist minder. Bovendien: de planten die in de plaats van die bomen komen, produceren die zuurstof ook.” Al zou het hele regenwoud afbranden, dan nog zouden we niet onmiddellijk zonder zuurstof komen te zitten.

CO2 uitstoot

Toch zijn deze bosbranden enorm schadelijk voor onze planeet. Naast het feit dat talloze planten- en diersoorten verloren dreigen te gaan en inheemse volksstammen hun thuis dreigen te verliezen, zijn deze bosbranden rampzalig als het gaat om CO2-uitstoot. “De vegetatie op onze planeet, waar de Amazone een belangrijk onderdeel van is, neemt een kwart op van alle CO2 die we uitstoten. Ook is er enorm veel CO2 in de bossen opgeslagen, onder meer in bomen en houtskool. Als dat vrijkomt, heeft dat een grote impact. Het betekent dat de aarde nog verder gaat opwarmen,” zegt Kruijt tegen de NOS.

Leonardo di Caprio

Dat het behoud van de Amazone van cruciaal belang is, vindt ook acteur Leonardo di Caprio. Hij doneert met zijn organisatie Earth Alliance 5 miljoen dollar om het regenwoud te beschermen. Dat maakte hij gisteren bekend via Instagram. “Earth Alliance zet zich in om de natuur te beschermen. Wij zijn zeer bezorgd over de gaande crisis in de Amazone, waar onderstreept wordt hoe belangrijk de delicate balans tussen het klimaat, biodiversiteit en de gezondheid van inheemse volkeren is.” zo schrijft de Hollywoodster. Hij vroeg zijn 34.4 miljoen volgers gelijk om ook te doneren.

Apocalyptisch

Ook onze eigen minister voor Buitenlandse Handel, Sigrid Kaag, zei vrijdag bij Jinek, dat we alles op alles moeten zetten om het Amazone gebied te beschermen. “Ik vind het bijna iets apocalyptisch hebben. Niet alleen door de omvang, maar ook omdat het merendeel van de mensheid wel doordrongen is van het feit dat klimaatverandering echt is en hoe belangrijk het Amazone gebied voor ons allemaal is. Het is eigenlijk een mondiaal publiek goed.”

Actie

Daarom zijn ook de Nederlandse Bodil Huisman en Jana Ker in actie gekomen. Zij voelden zich machteloos bij het zien van al die beelden en besloten een fundraiser te starten om ‘de locals en helden aan de frontlinie financieel te supporten’ zoals ze het zelf omschrijven. Ze willen minimaal 10.000 euro binnen halen en hebben inmiddels meer dan 2.000 euro ontvangen. Je kan hier doneren.

Hoe volg jij het nieuws rondom de bosbranden in de Amazone? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten.