Mirjam van den Hoek werkte jarenlang bij het Leger des Heils en probeerde mensen aan een baan te helpen. De pogingen liepen vaak op niks uit als mensen geen eigen woning hadden. Daarom besloot ze het over een andere boeg te gooien en startte ze Gemeengoed Voor Goed, een stichting die zich inzet voor huisvestingsrechtvaardigheid. Het doel is om coöperatief wonen mogelijk te maken voor mensen die het risico lopen dakloos te worden en die zelf niet in de omstandigheden zijn om een woöncooperatie voor zichzelf te organiseren. Ze zitten echt in de overlevingsmodus.
Fotografie Kansfonds.nl door fotografe Marieke Odekerken
Vaak krijgen we van ons boek “Anders Wonen. Inspiratie en tips voor woonpioniers” de vraag of dit alleen voor de happy few is. Ons antwoord is dan altijd: niet alleen, maar… De waarheid is namelijk dat de meeste initiatieven nu nog worden gerealiseerd door mensen die veel kennis van verschillende onderwerpen hebben, een groot netwerk, zichzelf goed kunnen organiseren en de financiële middelen hebben of weten te vinden. Maar daar komt dus nu verandering in, Stichting Gemeengoed Voor Goed maakt anders wonen inclusiever. Hoe ze dat doen vroegen we aan initiatiefneemster Mirjam van den Hoek.
Schrijf je in voor de Anders Wonen Maand
In oktober is het weer zover: dan organiseren we al weer onze 4e Anders Wonen maand en die wil je niet missen.Ook dit jaar hebben we weer fantastische persoonlijke verhalen van mensen die op een andere manier wonen voor je in petto. Denk aan: wonen in het groen, in een zelfgebouwd huis, in een duurzame woonwijk, in een bunker, in een ecodorp of wooncoöperatie. Natuurlijk krijg je ook praktische tips, voor als je zelf anders wil wonen of je eigen huis en tuin wil verduurzamen.
Schrijf je dus snel in voor onze speciale Nieuwsbrief (stopt automatisch na vijf weken), vul het grote Anders Wonen onderzoek in en mis niks! Met je inschrijving maak je ook nog kans op een exemplaar van ons boek Anders Wonen.
Ik leg me niet neer bij de status quo
Al van jongs af aan wil Mirjam zich niet neerleggen bij de status quo. Ze vertelt: “Als kind vroeg ik me al af waarom ik mijn bord moest leegeten als er aan de andere kant van de wereld kinderen honger lijden. Daarom lossen we het probleem daar dan niet op? Ik bedacht oplossingen en wilde niet accepteren dat dit niet zou kunnen. Dat zat toen niet in mij en nu nog steeds niet.”
Acuut woningzoekenden raken verloren in het systeem
Mirjam woont in Dordrecht en werkte zo’n twintig jaar in de maatschappelijke opvang. Ze zag hoe acuut woningzoekenden verloren raakten in de pijplijn van de zorgverlening en uiteindelijk, zoals ze dat zelf noemt, in het afvoerputje terechtkwamen. Mirjam: “Als je acuut een woning nodig hebt, dan draai je via een soort afvoerputje de opvang in, en vanuit de opvang krijg je misschien voorrang voor een woning. Maar er is nog geen voorrangsregeling voor huisvesting waarbij acuut woningzoekenden een urgentie kunnen aanvragen, voordat ze in de pijplijn zitten.
Als je in een scheiding zit en daardoor op straat komt te staan, en je tijdelijk in een caravan van je ouders verblijft, krijg je geen urgentie voor een woning. Eerst moet je jezelf als dakloos aanmelden en cliënt worden van een opvang voorziening, zoals het Leger des Heils. Je moet met je tas op de stoep gaan staan en hopen dat er een bed vrij is. Maar vaak hoor je: “We hebben 100 bedden, maar jij bent nummer 101, heb je echt geen andere optie?”
Pas als je de maatschappij veel geld kost, krijg je hulp
Ze vervolgt: “Als je dan besluit om bij een vriend op de bank te slapen, moet je bewijzen dat je dakloos bent en dat dit verblijf tijdelijk is. Als je kunt bewijzen dat je zwervend bent, krijg je een briefadres, dan komt er iemand langs op dat adres (of in de tuin waar je in een tent slaapt).
Alleen dan krijg je misschien een briefadres, zodat je officieel als dakloos geregistreerd staat. Maar zelfs dan kun je nog geen gebruikmaken van de urgentieregeling. Dat kan pas als je bij een opvangvoorziening bent ondergebracht, wat de maatschappij zo’n 60.000 euro per jaar kost. Pas dan kun je urgentie aanvragen voor een woning.. Eerst moet je alles kwijtraken en dan pas krijg je hulp. Zelfs professionals in het sociaal domein kijken me soms verbaasd aan als ik dit uitleg. Ze vragen: ‘Meen je dat nou?’ Ja, dat meen ik dus.
Rondjes blijven draaien op dezelfde rotonde
“Ook als je antikraak woont, heb je vaak een korte opzegtermijn en blijf je zwerven van plek naar plek. Als je eenmaal in dat systeem zit, blijf je maar rondjes draaien op dezelfde rotonde. Je probeert je hoofd boven water te houden, maar de oplossingen die worden geboden, zijn geen echte oplossingen. Dit is hoe het systeem werkt, en we vinden dat blijkbaar normaal. We hebben een groot probleem met dakloosheid in Nederland, en toch krijgt dit geen prioriteit. Hoe kan dat?”
We richten ons op het in stand houden van het systeem
“De manier waarop wij in Nederland reageren op acute woningnood is vooral gericht op het in stand houden van het systeem. Toen ik dat besefte, besloot ik zelfstandig te worden en me volledig bezig te houden met de vraag op welke manier privaat vastgoed kan bijdragen aan de bestrijding van dakloosheid.”
Nu het ook rijke mensen treft, is er aandacht voor het probleem
“Je denkt dat we in een land leven met een verzorgingsstaat, dat we overal een oplossing voor hebben, maar dat is slechts gedeeltelijk waar. Nu het woningprobleem groot is en ook de meer welvarende burgers ermee te maken krijgen – zoals jongeren die niet meer bij hun ouders weg kunnen – is er aandacht voor. Omdat het nu de rijke mensen treft, wordt het probleem opgemerkt.”
“Maar dit probleem bestaat natuurlijk al heel lang. De groep die helemaal wordt vermangeld door het systeem heeft vaak niet de energie om zichzelf te organiseren en te mobiliseren om aan de bel te trekken. Dit zijn niet de mensen die de ruimte hebben om te demonstreren. Ze staan in de overlevingsstand: ‘Ik ben tot het weekend voorzien, maar wat ga ik daarna doen?’ Dat legt mensen compleet lam. Vaak is er ook nog een aanleiding, zoals een giftige relatie of een andere traumatische ervaring, die ze moeten verwerken. Dat maakt het allemaal nog zwaarder. Mensen hebben een rugzak vol bagage en daardoor gewoon minder energie.”
Een vastgoedontwikkelaar wilde een probleem oplossen
Mirjam: “Op een gegeven moment kon ik dat niet meer accepteren. Ik deed een masterstudie Community Development en ik kwam in contact met een vastgoedontwikkelaar die mij vroeg wat ik zou doen met 20 huissleutels. Ik was verbaasd dat hij daarover met mij wilde praten, maar ik ging het wel onderzoeken. Wat er toen gebeurde was bizar. Ik ontdekte dat deze man echt een probleem wilde oplossen, maar niemand zag er brood in.
“Ik kon dat niet accepteren, besloot voor mezelf te beginnen en te werken aan een oplossing. Inmiddels zo’n vier of vijf jaar geleden. Onze inspanningen werden opgepikt en we zijn er nog lang niet, maar krijgen inmiddels steun. Op een moment werd ik geïnterviewd voor het magazine van Kansfonds, en de journalist schreef bij het artikel de woorden: ‘Waar een wil is, is een woning.’ En dat omschrijft precies hoe ik in elkaar zit.”
De huidige oplossingen zijn geen echte oplossingen
“Ik zie dat de oplossingen die worden geboden geen echte oplossingen zijn. Structurele oplossingen, zoals de sociale woningmarkt of koopwoningen, werken niet. Als je op een wachtlijst staat, kan dat jaren duren. En als je niet bent ingeschreven op het moment dat je in een crisis belandt, moet je onderaan beginnen. Als je uit elkaar gaat en uit een koopwoning komt, dan sta je niet op de lijst en kun je jaren wachten. De oplossingen die er zijn, zijn tijdelijk.”
“We moeten dus werken aan echte oplossingen, oplossingen die zoden aan de dijk zetten. Een huurwoning met huurbescherming of een koophuis is voor veel mensen niet direct beschikbaar, omdat het te duur is of te lang duurt. Er moet een oplossing komen die bestendig van aard is, betaalbaar en beschikbaar. Daar werken we nu aan.”
Als de overheid niet kan oplossen, moeten we het zelf doen
“Ik verwacht veel van de coöperatieve sector in de vorm van Community Land Trust (red: afgekort CLT, zie het kader voor meer informatie). In zo’n model kunnen mensen als community of coöperatie zelf beslissen over hun woningen. Als de overheid en de markt het niet kunnen oplossen, moeten mensen het zelf doen. Deze gedachte is overigens heel oud. We hebben lang gedacht dat de verzorgingsstaat en de markt alles zouden regelen, maar dat blijkt ontoereikend. Daarom richten wij ons nu op het creëren van nieuwe mogelijkheden.”
“Met Stichting Gemeengoed Voor Goed richten wij ons op huisvestingsrechtvaardigheid. Er zijn nieuwe, coöperatieve woonmogelijkheden nodig voor acuut woningzoekenden, zodat niemand dakloos wordt. Deze woningen moeten direct en permanent beschikbaar en betaalbaar zijn. We gaan concreet op zoek naar locaties en werken met professionals die per locatie een haalbaarheidsstudie doen.”
Wat doet Stichting Gemeengoed Voor Goed?
We scheppen condities, houden ons bezig met haalbaarheidsstudies, lobbyen bij de politiek en bouwen aan gemeenschappen. We brengen bewoners bij elkaar, stichten besturen waarin naast de woonvereniging ook buurtorganisaties en experts meedoen, bouwen de structuur voor de samenwerking, zeggenschap en besluitvorming en vinden financiering voor het opbouwen van wooncoöperaties en het bouwen van woningen.
“Is het een geschikte plek, dan gaan we op zoek naar financiering om het te realiseren. Er komt een bestuur voor de plek, bestande uit o.a. mensen die er wonen. Ook leggen we allerlei zaken vast om ervoor te zorgen dat er nooit met het vastgoed gespeculeerd kan worden. Onze aanpak is een beetje guerrilla-achtig. We sporen mensen in de wijk op, die een bijdrage willen leveren aan de ontwikkeling van de locatie. We maken plannen die gedragen worden door de mensen in de wijk en waar ze ook eigenaar van zijn. Ook helpen we mensen om die rol te vervullen.”
“Het kan eigenlijk heel snel gaan, als we de juiste partijen aan elkaar weten te verbinden. Er zijn echt vastgoedontwikkelaars die het goede willen doen. Daar zijn we nu mee in gesprek. Ook praten we met de gemeente Dordrecht en woningbouwcorporaties. Huisvesten is ook veel goedkoper dan opvangen. Wereldwijd zijn er voorbeelden hoe ze dat echt hebben opgelost door dakloze mensen een huis te geven. Het kan, maar verschillende (economische) belangen houden het nu nog tegen.
Wij zijn benieuwd hoe de stichting zich gaat ontwikkelen en weet dat zij altijd hulp kunnen gebruiken. Spreekt deze aanpak je aan en wil je je expertise inzetten? Neem dan contact op met het bestuur van de stichting via info@gemeengoedvoorgoed.nl.
Community Land Trust (CLT)
Een CLT is een non-profit organisatie die eigendommen, zoals grond en woningen, in eigendom houdt om ze betaalbaar te houden voor de gemeenschap op de lange termijn. Het concept is vooral bedoeld om woningnood te bestrijden en duurzame gemeenschappen te ondersteunen. Dit zijn de belangrijkste kenmerken.
1. De CLT koopt en behoudt het eigendom van de grond, maar verkoopt of verhuurt de woningen op die grond aan particulieren of families. Dit betekent dat de bewoners de huizen kunnen kopen of huren, maar de grond zelf blijft eigendom van de CLT.
2. De CLT beheert de grond en dus de waarde. Dit voorkomt dat de woningprijzen stijgen. Dit is vooral nuttig in gebieden waar de vastgoedprijzen snel stijgen.
3. Leden van de gemeenschap, waaronder bewoners van CLT-woningen, lokale belanghebbenden en andere leden van de gemeenschap beheren de CLT. Dit zorgt ervoor dat de beslissingen in het belang van de gemeenschap worden genomen.
4. Als een bewoner besluit zijn huis te verkopen, legt de CLT beperkingen op aan de verkoopprijs om ervoor te zorgen dat het huis betaalbaar blijft voor de volgende koper.
