Mindfulness vermindert stress en angst bij kankerpatiënten

Voor mensen die te horen krijgen dat ze kanker hebben, is het een begrijpelijke reactie om zich zorgen te maken en te gaan piekeren. Bij de helft van de kankerpatiënten slaan die zorgen zelfs om in depressie en angststoornissen. En dat is ongunstig voor het genezingsproces, want ziekenhuisopnames duren langer en sterftecijfers zijn hoger onder depressieve kankerpatiënten.
Mindfulness helpt depressies en angststoornissen te verminderen bij kankerpatiënten, blijkt uit een recente meta-analyse van 22 onderzoeken uit Europa, Canada en de Verenigde Staten, waarbij ruim 1400 patiënten zijn betrokken.
Metastudies staan boven aan de hiërarchie van wetenschappelijk bewijs. ‘Mindfulness is met aandacht en zonder over je eigen gedachten of gevoelens te oordelen het nu ervaren’, zegt psycholoog Jacob Piet, die aan de universiteit van Aarhus in Denemarken is gepromoveerd op het onderwerp kanker en mindfulness.
Patiënten deden mee aan de zogeheten mindfulness based stress reduction (MBSR) en mindfulness based cognitive therapy (MBCT, ook wel aandachttraining genoemd), twee vormen van groepstherapie die steeds populairder worden, ook in Nederland. In acht wekelijkse sessies van tweeënhalf uur leerden ze onder meer aandacht- en concentratietechnieken, yoga en meditatie. Ook deden ze elke dag drie kwartier lang huiswerkoefeningen. In alle onderzoeken bleek dat symptomen van angst en depressie na die acht weken waren afgenomen. Het effect is niet drastisch, maar gematigd; mindfulness is dus geen wondermiddel, stelt Piet, maar wel een effectief gereedschap om negatieve denkpatronen te leren herkennen.
Mindfulness heeft niet alleen bij kankerpatiënten een gunstige uitwerking. Er is in de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar algemene effecten van mindfulness. Sommige studies duiden op een blijvende verandering in bepaalde hersendelen die worden geassocieerd met het reguleren van emoties. Een studie van de universiteit van Wisconsin uit 2003 wees uit dat mindfulness het immuunsysteem verbetert. Deelnemers die aan stress leden, kregen mindfulnesstrainingen. Na acht weken kregen ze een griepvirus toegediend en hun bloed bleek meer antistoffen aan te maken dan de controlegroep.
Het bewijs is zo overtuigend, dat het Britse adviesorgaan National Institute for Health and Clinical Excellence mindfulness aanbeveelt als therapie bij depressie. In Nederland wordt aandachttherapie, als er een verwijzing is van de huisarts of psycholoog, deels vergoed door de verzekeraar.
Mindfulness is een erkend alternatief voor het gebruiken van antidepressiva, concludeert Piet. Ga wel naar een therapeut die een officiële MBSR- of MBCT-opleiding heeft gedaan, benadrukt hij. ‘Zomaar een cursus op internet doen is niet goed genoeg’, zegt Piet. ‘Maar de wetenschap laat zien dat het werkt. Ik ben ervan overtuigd dat het beter is om mensen vaardigheden te leren waardoor ze met emoties kunnen omgaan in plaats van ze gewoon een pilletje te laten slikken.’

Lees meer over mindfulness:
Wat kan mindfulness betekenen voor onze gezondheid? Vijf tips
Meditatie brengt leerlingen tot rust en zorgt voor betere leerprestaties
Vier tips voor meditatie