We hebben het in de huidige maatschappij vaak over overprikkeld zijn en altijd ‘aan’ staan. Op kleine momenten van verveling, pakken we onze telefoon en scrollen eindeloos, terwijl we duimpjes, hartjes en smileys uitdelen. We gunnen onze zintuigen nauwelijks nog rust. Maar onderprikkeld zijn, kan ook. Zeker tijdens de pandemie rijgen de dagen zich eindeloos monotoon aaneen.
Zo heb ik de afgelopen twee jaar een onstilbare honger ontwikkeld naar positieve, inspirerende en creatieve prikkels die ik normaal uit de cultuursector, de horeca, het reizen en onverwachte sociale ontmoetingen op feestjes haal. En waarvan ik zo langzamerhand dus een groot tekort heb opgebouwd. Zo ben ik de afgelopen twee jaar welgeteld één keer naar een toneelstuk en één keer naar een concert geweest. Ook de keren dat ik door een museum liep of in de bioscoop zat, zijn op één hand te tellen, net als de dansfeestjes. En spontaan op een terras (of in een restaurant) neerstrijken is – nou ja – heel lang geleden dus.
Te weinig prikkels
“Ik ben zwaar onderprikkeld,” zei ik dan ook bijna triomfantelijk tegen mijn buurman toen hij me vroeg hoe het ging. Alsof ik blij was met de diagnose die ik gesteld had: ik was mentaal ondervoed en snakte naar externe prikkels. Mijn buurman moest even nadenken, want hij kende het begrip niet, maar snapte wel meteen wat ik bedoelde. Want ondanks het oorverdovende concert dat een zwerm neergestreken spreeuwen sinds kort twee keer per dag in de gezamenlijke binnentuin verzorgt, is er weinig vertier en afleiding.
Geen ‘aan’ stand
Als je overprikkeld bent, krijg je een teveel aan prikkels binnen via je zintuigen en kan je brein niet meer goed filteren wat wel en niet belangrijk is. Onderprikkeling is juist het tegenover gestelde: je filter staat te strak afgesteld of jouw unieke behoefte aan prikkels wordt gewoon niet bevredigd – om wat voor reden dan ook. Dat kan komen omdat je bijvoorbeeld saai werk doet dat onder je niveau ligt of omdat je te weinig te doen hebt (dat is bij mij niet het geval), maar het kan ook worden veroorzaakt door de zoveelste lockdown en de bijbehorende eentonigheid van het leven.
“Om goed te functioneren, hebben we dagelijks een X-aantal prikkels nodig,” zei psycholoog Daniëlle Goedhart vorig jaar op Linda.nl “Die krijg je door te kijken, voelen, proeven, ruiken en luisteren. Maar de coronapandemie zorgt voor onderprikkeling.” Door onderprikkeling wordt je sympathische zenuwstel onvoldoende gestimuleerd, legt Daphne Feller van BrainExplainers uit op Holistik. En dat deel van je zenuwstelsel zet je brein nou juist in de ‘aan’ stand en zorgt ervoor dat er adrenaline wordt aangemaakt en dat je actief wordt.
Een bore-out
Als je onderprikkeld bent kan je je lusteloos, sloom en passief voelen en een gebrek aan inspiratie en motivatie ervaren, maar het kan ook leiden tot een verminderde concentratie, onrust, stress, neerslachtigheid en frustratie. En als dat te lang duurt, die onderprikkeling, dan kan het resulteren in een bore-out, waarin je als het ware overspannen raakt en ziek wordt van de verveling en monotonie die je ervaart. De symptomen van een bore-out lijken heel erg op die van een burn-out trouwens: je slaapt slecht en bent zowel fysiek als mentaal heel erg moe. De kranten schreven vorig jaar, ten tijde van de tweede lockdown, al over de gevaren van het ononderbroken thuisleven en de op de loer liggende bore-out. Uit onderzoek kwam dat mensen weinig energie en last van somberheid hadden en slecht sliepen. Ik durf te beweren dat dit er een jaar later allemaal niet beter op geworden is.
Tips tegen de monotonie
De tips tegen onderprikkeling liggen meestal in de lijn van afleiding zoeken, nieuwe uitdagingen aangaan, uit je comfortzone stappen en nieuwe prikkels opzoeken. Niet zo makkelijk tijdens een pandemie waar de mogelijkheden beperkt zijn. Op een gegeven moment ben je wel klaar met taarten bakken, klussen, gitaar leren spelen of welke nieuwe hobby oppakken dan ook. En ook het dagelijkse wandelingetje door de buurt levert weinig nieuwe impulsen meer op. Dat is dan misschien ook waarom juist die laatste lockdown er zo inhakte bij velen: het perspectief was weg, de stip op de horizon ontbrak en de rek was eruit. En van een saai leven raak je nou eenmaal gedemotiveerd.
Voorwaarts
Gelukkig is er licht aan het einde van de tunnel. Zo zijn de sport- en yogascholen weer open (iets waar ik dankbaar gebruik van maak) en lijkt het erop dat ook de cultuurinstellingen en horeca niet lang meer hoeven te wachten. Althans, de druk om alles weer open te gooien, neemt toe, zowel van de oppositiepartijen als van de coalitiepartijen. En tot die tijd vermaak ik me met boeken lezen, Netflix kijken, een aantal online cursussen en -nu de yogascholen weer open zijn- vooral heel veel yogalessen.
Nog even alle tips tegen onderprikkeling op een rij:
- Zorg ervoor dat je in beweging blijft: sport, yoga, wandel, fiets, skate of doe aan winterzwemmen (dat is dan meteen een nieuwe uitdaging om je tanden in te zetten).
- Houd je brein actief door iets nieuws te leren. Je kan gitaar leren spelen, vegan taarten leren bakken of je kan natuurlijk gewoon dagelijks een puzzel oplossen. Doe iets wat bij jou past.
- Verander je routine: als je altijd hetzelfde rondje park loopt, neem dan nu een keer een andere route. Dwars door de stad bijvoorbeeld. Of maak een langere wandeling, begin bijvoorbeeld aan het Pieterpad of het Zuiderzeepad of ga eens alleen, als je altijd samen wandelt.
- Maak een praatje met iemand: andere mensen ontmoeten is en blijft een beetje lastig als alles dicht is. Maar je kan op straat, in de winkel of in de sportschool ook een keer een praatje aanknopen met een onbekende. Misschien een beetje uit je comfortzone, maar daardoor wordt je wel geprikkeld en wellicht doe je hele leuke contacten op.
Heb jij last van onderprikkeling? En wat doe je eraan? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten.
Lees ook waarom verveling soms juist heel goed kan zijn voor ons overprikkelde brein. En over hoe je meer focus en concentratie kan aanbrengen in je dag.
