Stille slachtoffers (III) – de magische krachten van een bezemsteel

Deze week hebben drie dj’s van 3FM zich op laten sluiten in het Glazen Huis in Eindhoven. De zevende editie van de actie alweer en ditmaal gaat de opbrengst naar het Rode Kruis die het zal gebruiken voor de toekomst van aidswezen, een vaak vergeten maar groot probleem dat de ziekte met zich meebrengt. Deze week op hetkanWel een vierluik over fabels, toekomst en misverstanden. Vandaag: cultuurverschillen.

De bezemsteel, voor mij werd dit huiselijk hulpmiddel hét synoniem voor cultuurverschillen. Verschil in kennis ook, de verrassende wending die een gesprek kan nemen. Lees mee, maar oordeel niet of niet te snel; hoogstens over de noodzaak van onderwijs.

Net buiten Kaapstad, op de plek van de sloppenwijk waar mijn schoonmaakster woont, staat geen sloppenwijk meer. Het is één van de belangrijke housing-projects van de regering van Zuid-Afrika, ze heeft het duidelijk veel beter dan twee jaar geleden, toen ik haar leerde kennen: water, stroom, toilet en douche. Als klap op de vuurpijl hielp ik haar een paar weken geleden aan een nieuwe baan in het bedrijf van mijn huisbaas en daarom ben ik bij haar. Een avond om het einde van haar proeftijd te vieren met al haar vriendinnen erbij.

Taalprobleempje
Het gaat over alles, vriendjes, drank, uitgaan, schoenen, kleding, kinderen, familie, dood, leven en sex. Dit onderwerp komt eigenlijk al vrij snel op tafel. Een vriendin meldt dat haar bezemsteel gestolen is, daarom ‘staat ze droog’. Ik kijk haar heel raar aan, maar denk nog even, ik mis de clue, het zal aan de taalbarrière liggen. Sommige dingen in Afrikaans of Engels volg ik niet helemaal en dit zal wel een uitdrukking zijn. Af en toe hoor ik nog wat Afrikaanse talen, nou ja, ik leg het naast me neer.

Toch blijft het terugkomen, die ‘broom‘. Ik denk nog even dat ik het verwar met ‘bruidegom’, groom, maar dan raap ik toch al mijn moed bij elkaar: wat heeft deze bezemsteel met jouw sexleven te maken? Nu kijken ze mij raar aan. Alsof ik als enige in die ruimte het verhaal echt niet begrijp. Vijf paar ogen staren me aan. ‘Laat maar’, zeg ik. Maar dat ging niet meer. ‘Die bezemsteel’, werd me haarfijn uitgelegd, ‘die heb je nodig voor veilige sex’. De antropoloog in me wordt wakkergeschud. ‘Wat?!’

Voorlichting
Het verhaal gaat verder, maar in een richting die ik nooit had kunnen verwachten. De dames kregen op een school van de vrijwilligersorganisatie regelmatig voorlichting en tja, dan moeten voorbehoedsmiddelen en dergelijke besproken worden. De mannen kregen deze voorlichting ook, de bezemsteel werd gebruikt als voorbeeld. Een condoom eroverheen, bezem weer in de hoek en daar heb je het: veilige sex. Langzaam begon ik het te begrijpen. De stukjes vielen bij elkaar. Maar dit kón en mócht niet, al mijn Europese cellen deden pijn.

In mijn beste Afrikaans – de taal die de meeste meiden het beste spreken naast talen als Xhosa en Zulu – probeer ik rustig uit te leggen dat het volgens mij zo niet werkt. Ik probeer over bloemetjes en bijtjes, over dat zij niet beschermd zullen worden door die bezemsteel. Ondertussen vraag ik me af wat high school eigenlijk aan biologie geeft. Ze luisteren naar mijn verhaal, ergens vonden ze het ook al raar, die mythische bezemsteel in de hoek.

De dag erna bel ik met de organisatie die de voorlichting geeft. Ik leg ze haarfijn uit dat dat wat ze doen nu niet bepaald helpt. Ze proberen de schuld bij de meiden te leggen, maar toch hoor ik een week later van deze zelfde vriendinnen dat er nog een filmpje is vertoond. In duidelijker, minder omslachtige en directere bewoordingen is het hele onderwerp nog maar eens behandeld. Cultuurverschillen; een beetje meer goed onderwijs en betere voorlichting voor iedereen en problemen zouden wel eens makkelijker op te lossen zijn.

Andere afleveringen in de vierluik:

Inleiding

Fabels: de virgin cure

Politiek:  het goede voorbeeld?

Lees ook:

Malaria, een stekende ziekte

Malaria, de bestrijders

De toekomst van malaria