Waar zit de uitknop? Of: de kunst van het nee zeggen, inclusief 5 tips

Het liefst was ik de hele middag onder mijn dekbed gekropen met een goed boek. Of gewoon om te slapen. Maar ik werd achtervolgd door een permanente werkachterstand en opgejaagd door deadlines die me met grote, lege ogen aankeken. Er moest een column geschreven worden en nog 2 artikelen over duurzaamheid en de landbouw. Stuk voor stuk hele leuke dingen om te doen. Daarom had ik ook ja gezegd. Maar kijkend naar mijn agenda had ik eigenlijk nee moeten zeggen. Waarom is nee zeggen toch zo moeilijk?

Perfectionistisch en verantwoordelijkheidsgevoel

Niet-neezeggers – of altijd ja-zeggers – zijn vaak perfectionistisch en hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel, las ik ergens. Maar als dat alles is, zou dat betekenen dat slechts een deel van de bevolking moeite heeft met nee zeggen. En hoewel er ongetwijfeld hele goede neezeggers bestaan, lijkt het er toch op dat de meeste van ons bij tijd en wijle moeite hebben met dat woordje ‘nee’. En dus zitten we op een verjaardag mokken, ruilen we slaap in voor een extra klus waar we eigenlijk geen tijd voor hebben of sjouwen we met verhuisdozen op onze enige vrije dag.

Onderdeel van de kudde

Nee zeggen is verdomde moeilijk. Misschien omdat de mens een kuddedier is. Zonder de kudde overleven we niet en dus is het spannend om nee te zeggen, want straks word je verstoten… En laten we eerlijk zijn, dat heeft moeder natuur dan weer goed geregeld: we worden er zelf ook blij van als we anderen (uit de brand) kunnen helpen of een plezier doen. Het geeft ons een geluksgevoel.  

Proactief leven en prioriteiten stellen

Maar alles waar te voor staat is niet goed, om er maar eens een cliché in te gooien (ja, ja, behalve tevreden: ik weet het). En dus zijn er ook mensen die zeggen dat je de regie over je eigen leven uit handen geeft als je nooit nee zegt. Je leeft dan, kort samengevat, reactief en niet meer proactief naar je eigen maatstaven. Sterker nog: nooit nee zeggen kan een gevoel geven dat je geleefd wordt en continu achter de feiten aan hobbelt. Dat kan dan weer stress of zelfs een burn-out veroorzaken.

Om de regie weer in eigen hand te krijgen, zullen we allereerst moeten leren om prioriteiten te stellen. Waar willen we onze kostbare tijd op aarde aan besteden? Want als je ergens ‘ja’ tegen zegt, en dat vergeten we nog wel eens, zeg je ergens anders automatisch ‘nee’ tegen. Zeg je ‘ja’ tegen die extra klus, dan zeg je bijvoorbeeld ‘nee’ tegen slaap, rust of tijd met je familie. Zeg je ‘ja’ tegen die verjaardag waar je eigenlijk geen zin in hebt, dan zeg je ‘nee’ tegen een middagje in de moestuin schoffelen, taart bakken, naar de film gaan of spontaan koffie drinken met de buren (om maar wat te noemen). Ja zeggen is op een bepaalde manier dus ook altijd nee zeggen. Tegen iets dat je misschien wel, als je er langer over nadenkt, belangrijker vindt.

Lees ook: 7 tips om keuzestress te verminderen en licht te leven

Bang voor nee zeggen

Vraag blijft dus waarom we bang zijn voor nee zeggen? Is dat inderdaad uit plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel? Of is het omdat we bang zijn dat leuke feestje te missen (FOMO: fear of missing out). Of is het omdat je vrienden anders wellicht denken dat je een saaie muts bent en je niet meer meevragen? Of is het omdat je bang bent dat als je nu geen verhuisdozen sjouwt, de anderen jou in de toekomst ook niet zullen helpen met een verhuizing (voort wat hoort wat)?

Hoe het ook zij: die angsten zijn waarschijnlijk niet zo reëel als we denken. En nee zeggen gaat ook over het bewaken van je eigen grenzen en het stellen van prioriteiten. Daarom 5 tips om de kunst van het nee zeggen onder de knie te krijgen.

Nee zeggen, 5 tips

1. Vraag bedenktijd. Hierin kan je de voors en tegens rustig op een rij zetten. Vind je het leuk om te doen? Heb je er tijd voor? Leer je er iets van of heb je er iets aan? En verdien je er genoeg geld mee? Dat zijn vragen die ik mezelf bij nieuwe opdrachten altijd stel. Het liefst heb ik een ja op alles, maar de praktijk leert dat dat bijna nooit gebeurt en ik dan toch ‘ja’ zeg. Tegenwoordig weegt de tijdfactor wel zwaarder, want – zo leer ik mezelf- ik ben niet verplicht om elk uurtje waar niks staat op te vullen uit plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel. Amen.
2. Houdt het bij nee. Ik zelf heb nogal de neiging om me uitvoerig te verontschuldigen en allemaal redenen en argumenten op tafel te leggen waarom ik dit keer helaas, helaas, helaas tegen mijn natuur in toch nee moet zeggen. Maar uiteindelijk ben je niemand natuurlijk enige verantwoording schuldig over waarom je nee zegt. Bovendien, zodra jij zegt: sorry, ik heb geen tijd, kunnen zij zeggen: en wat als we de deadline uitstellen? Waardoor de deur weer op een kier staat en de hele ja/nee strijd in je hoofd weer van vooraf aan begint.
3. Weet waarom je nee zeggen moeilijk vindt. Is het omdat je bang bent dat de opdrachtgever je nooit meer voor iets vraagt? Of omdat je vreest de vriendschap daarmee op het spel te zetten? Een kans te missen? Of het event van het jaar? En hoe realistisch is die angst vervolgens? Is dat het waard om je kostbare tijd anders voor in te delen en dus ‘nee’ tegen iets anders te zeggen?  Tegenwoordig is FOMO ingehaald door JOMO: joy of missing out. Geniet van die minder volle agenda en sociale verplichtingen.
4. Voel je niet schuldig. Als je ‘nee’ zegt tegen het een, zeg je ‘ja’ tegen het ander. Bijvoorbeeld tegen een goede nachtrust, selfcare (zoals dat tegenwoordig in goed Nederlands heet), een weekendje vrij zonder verplichtingen (wat natuurlijk heel normaal zou moeten zijn). Bedenk dat zelfs topsporters rust moeten pakken om te kunnen blijven presteren. Dus waarom zou jij dat dan niet af en toe moeten doen? Je kan niet ja blijven zeggen totdat je lichaam op een gegeven moment nee zegt en je in een burn-out zit. Juist in rustmomenten schuilt creativiteit, geluk en uiteindelijk ook productiviteit.
5. Neem het heft in eigen handen. Vragen staat vrij, want nee heb je en ja kun je krijgen. Mensen die iets van je vragen, hebben geen idee hoe druk jij bent of hoe hard je een middagje helemaal niks nodig hebt. Er is er maar één die dat wel weet en dat ben jij zelf. Maak hier dan ook een prioriteit van en zet het zelfs in je agenda, zodat je niet per ongeluk al die verloren uurtjes toch volplempt met dingen. Hiermee laat je ook zien dat jouw agenda en tijdsindeling niet afhankelijk is van anderen die van alles met jou voorhebben. Wees dat voor door in je agenda te kijken, te zien dat je en middagje bank hangen hebt ingepland, en zeg dan simpelweg: sorry, dat gaat me niet lukken zonder enige vorm van uitleg. Het werkt echt bevrijdend, trust me.

Wat is jouw tip om vaker nee te zeggen? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten. Lees ook: deze mediatie-apps helpen je rust te vinden en te ontstressen.