Vegan leer: hoe duurzaam zijn de verschillende soorten?

Of het nou gaat om tassen, jassen, schoenen, riemen, banken of een leren relax fauteuil: we zijn gek op leer. Het is stevig, het is soepel en het gaat lang mee. Maar met een groeiend aantal vegans, raakt leer als materiaal steeds meer uit de gratie. Een ontwikkeling waar grote modemerken maar al te graag op in spelen. Wat zijn eigenlijk de alternatieven voor leer en hoe duurzaam zijn deze verschillende soorten vegan leer? We zetten het voor je op een rijtje.

Echt leer

Laten we beginnen bij leer zelf. Het is een duurzaam materiaal, in de zin dat het lang meegaat (mits je het goed onderhoudt natuurlijk). Maar om leer tot zachte en soepele producten te verwerken, moet het gelooid worden en dat gebeurt vaak chemisch. Bovendien is er voor het looien van 1 kilo leer ongeveer 300 liter schoon water nodig. Daarbij opgeteld komen ook nog eens de veelal slechte arbeidsomstandigheden van de mensen, die het leer voor ons looien. Het tv-programma Genaaid gaf daar een goed beeld van.

Naast chemisch gelooid leer is er ook plantaardig gelooid leer of ecoleer (zoals sommigen het noemen). De vraag is of dat persé beter is. Het proces duurt namelijk langer, er is meer water voor nodig en om het leer te laten drogen is een enorme hoeveelheid energie nodig. Bovendien is de term ecoleer vrij te gebruiken en bestaat er (nog) geen beschermd keurmerk voor. We kunnen dus niet met zekerheid zeggen of ecoleer ook daadwerkelijk ecoleer is.

Vegan leer van PU en PVC

Veel vegan leer (een trendgevoelige term voor ‘nepleer’) bestaat uit polyurethaan (PU) of polyvinylchloride (PVC). Met dit synthetische materiaal wordt al jarenlang goedkoop nepleer gemaakt. Het probleem van deze materialen is, dat ze gemaakt zijn van aardolie, niet afbreekbaar zijn en dus bijdragen aan de grote berg plastic waar we nou juist met z’n allen vanaf willen. Bovendien gaat het minder lang mee dan ‘echt leer’ en kunnen er microplastics vrijkomen.

Populaire merken als Dr. Martens en Matt & Nat (kort voor Material & Nature) maken voor hun vegan schoenen gebruik van dit materiaal. Maar ook de vegan Stan Smith’s sneakers, die Stella McCartney vorig jaar voor Adidas ontwierp zijn gemaakt van polyurethaan. Deze schoenen zijn dus weliswaar ‘cruelty-free’ (zonder dierenleed), maar niet persé goed voor het milieu. In de materialentabel van Milieu Centraal is ook te zien dat vegan leer van PU of PVC niet persé duurzamer is dan echt leer.

Het zal je niet verbazen dat ontwerper Stella McCartney het daar trouwens niet mee eens is. In een interview met Vogue vergelijkt ze vegan leer van PU of PVC met echt leer. “Echt leer is vanwege alle chemicaliën die eraan zijn toegevoegd ook niet afbreekbaar, anders zou je handtas in je kast uit elkaar vallen. Daarbij is de impact op het milieu van een synthetische tas vele malen kleiner dan die van een leren tas. Het doden van dieren, gifstoffen, chemicaliën, het kappen van regenwouden, het voedsel en water en de elektriciteit die nodig is om een leren tas te maken…. het  is allemaal veel meer dan bij een synthetische tas van vegan leer.”

Maisleer

Het duurzame schoenenmerk Veja kwam begin dit jaar met vegan sneakers gemaakt van ‘maisleer’. De beperkte oplage was binnen no time uitverkocht. Dat het vinden van een ecologische vervanger van leer niet zo makkelijk is, bleek ook hier. Er was 5 jaar research & development nodig voordat het perfecte materiaal gevonden was: waxed canvas, die voor 50% bestaat uit maisafval uit de voedingsindustrie. Dit zorgt voor een materiaal dat voor 63% afbreekbaar is. Een goede score dus, zeker als je het vergelijkt met bovengenoemde PU en PVC dat helemaal niet afbreekbaar is.

Veja zou volgende maand met een nieuwe serie van deze ‘maisschoenen’ komen, maar het merk heeft dit nu tot nader order uitgesteld. Er blijkt toch nog meer onderzoek nodig te zijn om ervoor te zorgen dat de sneakers ook echt langer meegaan. Vegan leer van biologisch materiaal is nog niet zo makkelijk als het lijkt.

Ook Reebok werkt trouwens met mais, maar gebruikt het  materiaal voor de zool van hun hun ‘cotton + corn’ sneaker. Deze schoenen werd vorige zomer gelanceerd, maar vorige maand – op aandringen van dierenrechten organisatie PETA – aangepast naar een 100% vegan versie.  Dat werd meteen beloond met de Innovator for Animals Award. Deze schoen bestaat voor 75% uit biobased materiaal en is ongeverfd, waardoor de impact op het milieu vele malen kleiner is.

Piñatex oftewel ananasleer

Dit vegan leer is gemaakt van de cellulose vezels uit de bladeren van een ananasplant. Er wordt wereldwijd op jaarbasis zo’n 40.000 ton aan ananasbladeren weggegooid. Doodzonde, dacht de Spaanse Dr. Carmen Hijosa, die al in de jaren ’90 op het idee kwam om leer te ontwikkelen van ananasbladeren toen ze als consultant in de leerindustrie op de Philipijnen werkte. Ze is 7 jaar bezig geweest om het uiteindelijke Piñatex te ontwikkelen op de Royal College of Art in Londen. Ze richtte in 2011 het bedrijf Ananas Anam op.

Deze maand kondigde H&M aan dat ze voor het eerst een jas hebben gemaakt van Piñatex. Daarin zijn ze niet de enige, want 400 modemerken (waaronder Lancel en Hugo Boss) zijn gevallen voor deze vegan leer variant, die in 4 kleuren verkrijgbaar is. Er is alleen een kleine catch: Piñatex is niet biologisch afbreekbaar, omdat er naast ananasbladeren ook gebruik wordt gemaakt van op aardolie gebaseerde harsen. En het gebruik van aardolie, zo weten we, heeft rampzalige gevolgen voor het milieu. Daarbij komt dat voor de teelt van ananas vaak gebruik wordt gemaakt van bestrijdingsmiddelen, die veel schade veroorzaken in landen als Costa Rica.

Kurk

Terwijl bovengenoemde vegan leer varianten er ook echt uitzien als leer, ziet kurk eruit als… nou ja, als kurk dus. Je moet ervan houden, maar het is zonder meer diervriendelijk en bovendien ook nog eens biologisch afbreekbaar.

Kurk komt van een bepaalde soort eik, die je vooral rondom de Middellandse Zee vindt. De bomen worden om de negen jaar ‘ontveld’, waarna ze zich weer volledig herstellen. Het kurk wordt zes maanden gedroogd en daarna gekookt en gestoomd om het glad en manipuleerbaar te maken. Vervolgens wordt het samengeperst in grote blokken waar dunne ‘vellen’ kurk vanaf geschaafd worden. Kurk is wind- en waterdicht en bestand tegen extreme temperaturen.

Grote merken als Vans en Nike hebben kurk al lang geleden omarmd als materiaal. Zo werd in 2012 de Nike Lebron X kurkschoenen gelanceerd. Het kurk stond in dit geval vooral symbool voor de NBA overwinning van de beroemde Amerikaanse basketbalspeler LeBron James. Het materiaal refereerde namelijk aan de kurk uit een champagnefles, die bij dit soort feestjes natuurlijk wordt geopend.

Andere soorten

Er wordt volop geëxperimenteerd met vegan leer, maar lang niet alle soorten kunnen op dit moment aan de massale vraag voldoen. Zo is de vraag naar paddenstoelenleer of MuSkin bijvoorbeeld groter dan het aanbod. Ook het appelleer van Frumat, dat ik in het Fashion for Goodmuseum zag, ziet er prachtig en ‘net echt’ uit, maar ligt nog niet in grote hoeveelheden in de modewinkel. Al is het materiaal in opkomst: het Antwerpse merk Komrads lanceerde deze week sneakers van appelleer: een primeur voor de Belgische markt.  En dan is er nog papierleer (vegan leer gemaakt van papier): prachtig, maar nog lang niet overal verkrijgbaar.

Draag jij vegan leer? En zo ja, welke? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten.  

-Dit artikel bevat één of meerdere affiliate links-