Wat is het verschil tussen biologische, circulaire en regeneratieve landbouw?

Als we over eten praten, dan gaat over de smaak van een gerecht, de ingrediënten, de vraag of een product gezond is, waar je het kunt kopen en soms over de herkomst van een product of de impact op het milieu. Maar zelden denk je na over de bodem waarop je sla, tomaten of bonen zijn gegroeid of over de manier waarop de boer deze producten heeft verbouwd. Beide hebben een enorme impact op jouw gezondheid en die van de planeet.

Een bodem die is uitgeput, bijvoorbeeld door het gebruik van bestrijdingsmiddelen, produceert geen gezonde gewassen en draagt niet bij aan een beter milieu. Gelukkig zijn er veel verschillende manieren van landbouw die de biodiversiteit en de bodem juist versterken. Denk aan biologische, circulaire of regeneratieve landbouw. Wat houden deze vormen van landbouw precies in en wat zijn de verschillen? Paul Kortekaas, manager team Landbouw & Voeding van Triodos Bank, legt het uit. 

Biologische landbouw

“Biologische landbouw is een productiesysteem dat de gezondheid van de bodem, het ecosysteem en mensen ondersteunt en in stand houdt. Aan de basis van de biologische landbouw staan de biodiversiteit, de natuurlijke kringlopen en de ecologische processen.”

Hij legt de vijf principes uit die centraal staan bij biologische landbouw:

• Een vruchtbare, levende bodem waarbij de gewassen op een stuk grond jaarlijks wordt afgewisseld.
• Een biologische boer gebruikt geen kunstmest. Alleen dierlijke mest en compost om de veerkracht van het ecosysteem te versterken. Door het ‘afval’ van dieren en planten opnieuw te gebruiken, is de kringloop rond.
• Biologische boeren gebruiken alleen natuurlijke gewasbescherming. Dit versterkt de biodiversiteit.
• (Pluim)vee mag buiten wroeten, scharrelen of grazen.  De dieren hebben op een biologische boerderij meer ruimte en leven langer.
• Biologische boeren beperken het gebruik van antibiotica bij dieren.

Om je producten biologisch te mogen noemen, moeten ze aan allerlei strenge eisen voldoen. Dat wordt ook goed gecontroleerd door SKAL, de toezichthouder op de biologische keten. Paul weet dat het voor ‘gewone’ boeren een behoorlijk karwei is om over te stappen naar biologische landbouw. “De eerste twee jaar moeten ze veel tijd en geld investeren om aan de criteria te kunnen voldoen. Toch zie je dat steeds meer boeren de stap (willen) zetten. Vanuit Triodos Bank helpen we boeren daarbij. Soms zelfs met een overstapkrediet. Maar we willen graag dat ze naast de stap naar biologisch ook nadenken wat ze verder nog kunnen doen om te verduurzamen. Daarnaast werken we ook aan een netwerk van biologische boeren, waarbij boeren elkaar kunnen helpen.”

Biodynamische landbouw

Biodynamische landbouw gaat een stap verder dan biologische landbouw. Paul: “Dit gaat bijvoorbeeld over de voeding van de bodem en wat er gebeurt met gecomposteerde biologische mest. De boeren leven veel meer met de seizoenen.Ook houden ze rekening met hemellichamen als de maan, de werking daarvan op de aarde en dus ook op het groeien van planten en bomen. Zo heeft de maan niet alleen invloed op eb en vloed, maar bijvoorbeeld ook op de waterhuishouding van een plant.

Het zijn biodynamische boeren die ontdekten dat een wassende maan gunstig is om bovengrondse gewassen te planten, snoeien of bemesten en een afnemende maan juist gunstig is voor ondergrondse plantendelen. 

Maar dat is niet het enige waar ze rekening mee houden, weet Paul. “Biodynamische boeren telen slechts een keer in de vijf jaar een bepaald gewas op hetzelfde stuk grond en produceren grotendeels zelf het voer voor hun dieren. Ook wat dierenwelzijn betreft, zijn er strengere eisen voor biodynamische boeren. De dieren krijgen meer plaats en koeien houden hun hoorns. De producten van biodynamische boeren bevatten nog minder additieven. Biodynamische producten herken je aan het Demeter keurmerk.”

Doe mee aan verandering van het voedselsysteem bij Triodos Bank
Triodos Bank pleit al jaren voor een systeem dat geen schade veroorzaakt aan het milieu, de bodem of de biodiversiteit. We financieren initiatieven die dit willen realiseren met het spaar- en beleggingsgeld van onze klanten. Denk aan biologische winkels en restaurants, maar ook biologisch werkende boeren, voedselverwerkende bedrijven en groothandels. Ben jij nieuwsgierig naar duurzaam beleggen? Triodos Groenfonds is het groenste beleggingsfonds van Nederland, waarmee je onder meer investeert in biologische landbouw. Ontdek meer over beginnen met groen beleggen.

Circulaire, ofwel kringlooplandbouw

Kringloopboeren werken aan een gesloten systeem. Ze gebruiken alles en laten geen restroom ongebruikt, legt Paul uit. “Het uitgangspunt van de kringlooplandbouw is dat de directe productie van voedselgewassen voor mensen het meest efficiënt is. Dieren zijn gezond voor de grond en de bodem, want door de uitwerpselen van de dieren is het voor planten mogelijk om te groeien. En daarnaast zijn dieren in staat om gras te eten; iets dat wij mensen niet kunnen. Maar het houden van te veel dieren zorgt voor problemen. Als we minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten gaan eten, kan de veestapel inkrimpen en kunnen we de landbouwgrond die we nu voor veevoer gebruiken, inzetten voor de productie van voedsel voor mensen.”

“Natuurinclusieve landbouw is een manier van boeren waar de natuur baat bij heeft”

Natuurinclusieve landbouw

“Natuurinclusieve landbouw is een manier van boeren waar de natuur baat bij heeft” vertelt Paul. “Dat betekent dat de biodiversiteit toeneemt in plaats van afneemt. Denk bijvoorbeeld aan kruidenrijke slootkanten, bloemrijkere grasvelden, akkerranden vol bloemen, houtwallen, hagen, bomen en poelen, die de natuur versterken. Boeren die natuur inclusief werken, gebruiken ook minder mest en krachtvoer, geen of nauwelijks gewasbeschermingsmiddelen en hebben aandacht voor een gezonde bodem.”

Regeneratieve landbouw

Regeneratieve landouw gaat nog een stapje verder dan biologische, biodynamisch of circulair: het helpt de bodem herstellen. Een gezonde bodem zorgt voor plantengroei, regulatie van koolstof en een goede waterhuishouding. Daarnaast bevatten gewassen die op een gezonde bodem groeien ook voldoende voedingsstoffen, waardoor ze weer een positief effect hebben op de mens.

Jarenlang heeft de landbouw een negatieve impact gehad op de bodem, het grondwater en de biodiversiteit. Bij regeneratieve landbouw wordt gekeken hoe deze vorm van landbouw een positief effect kan hebben op het herstel hiervan. Door te werken met een grote variëteit aan gewassen, die elkaar en de bodem voeden. Uiteindelijk zal regeneratieve landbouw positief bijdragen aan de natuur, het milieu, het klimaat en de voedselzekerheid.”

Een goed voorbeeld van een regeneratieve boerderij is Maatschap Westers. In 2002 schakelden Harm en Riet al over van een gangbare naar een biologische bedrijfsvoering, Vanaf 2014 stapten ze over naar een regeneratief bedrijfssysteem. Dat betekent dat ze producten kweken met een hoog vitamine- en mineralengehalte. En sinds dit jaar zijn ze een biologisch-dynamisch akkerbouw- en groenteteeltbedrijf. Hoe ze precies werken kun je binnenkort lezen in het online magazine Anders Eten, dat eind oktober uitkomt.

Doe je mee aan de Anders Eten Maand?

Wil je meer weten over gezonde voeding. Voor jou en voor de planeet? Schrijf je dan in voor de Anders Eten Maand. Tijdens de Anders Eten Maand delen we van 1 tot en met 31 oktober via een speciale nieuwsbrief elke week informatie en interviews met inspirerende gamechangers in de voedingsindustrie. Denk aan boeren, producenten van duurzame voedingsmiddelen, influencers, koks en ‘gewone’ mensen die het roer omgooiden. We volgen de laatste trends en vernieuwende ontwikkelingen, delen interessante weetjes en testen zelfs je kennis. Maar we organiseren ook een masterclass en verschillende workshops en maken een online magazine. Inschrijven is gratis en de speciale nieuwsbrief stopt automatisch aan het einde van de maand.