Waar blijft dat duurzame plastic?

Kijk eens om je heen. In wat voor ruimte je ook bent, de kans is groot dat je zo vijf dingen aan kunt wijzen die gemaakt zijn van plastic. Plastic is overal. We maken er elektronica van, stoppen het in gebruiksvoorwerpen, en verpakken er zelfs ons voedsel in – dat daardoor een stuk langer meegaat. Plastic is in essentie een simpel goedje: moleculen van organische bouwstenen die kunstmatig in elkaar zijn geknutseld. De belangrijkste bouwstenen zijn overal in de natuur aanwezig, in de vorm van plantaardig materiaal en koolstofdioxide. Met deze stoffen zijn vrijwel alle hedendaagse plastics te maken. Waar blijft dan toch dat duurzame plastic?

Een belangrijke vraag, omdat plastic juist bekendstaat als belangrijke vervuiler. De bouwstenen van plastic worden nu nog voornamelijk gehaald uit fossiele brandstoffen, die in de petrochemische industrie worden omgezet. Bovendien heeft plastic een extreem lange levensduur, waardoor plastic dat in de natuur of de zee terechtkomt een extreem vervuilende werking heeft. Naar schatting verdwijnt jaarlijks zo’n 8 miljoen ton plastic in zee. In een speciale uitgave van het wetenschappelijke toptijdschrift Science wordt de stand van zaken rond duurzaam plastic aan de hand van drie thema’s uiteengezet.

Duurzaam plastic van planten

Je kunt het je misschien slecht voorstellen, maar in essentie bestaan plastics uit dezelfde bouwstenen als planten: koolstof. Door koolstofverbindingen in planten af te breken en kunstmatig opnieuw op te bouwen kun je allerlei nieuwe materialen maken, waaronder plastics. Waarom gebeurt dit nog niet op grote schaal?
Het belangrijkste struikelblok, zo schrijft professor Marc Hillmyer in de Science-editie, is efficiëntie. Het vervaardigen van plastic uit planten werkt in het laboratorium weliswaar goed, maar op een grote, industriële schaal is het nu nog veel goedkoper om te kiezen voor fossiele grondstoffen. Enerzijds komt dat omdat de hele industrie is uitgerust op fossiele stoffen – alles ombouwen naar plantaardig kost tijd en geld. Maar ook is de technologie nog niet ver genoeg gevorderd om écht efficiënt plantaardig plastic te maken. Voor een efficiënte omzetting van plantaardig materiaal in kunststof zijn slimme chemische oplossingen nodig. Volgens Hillmyer zijn deze oplossingen nu nog niet voorhanden, maar wel in ontwikkeling. Meer fundamenteel scheikundig onderzoek is daarom van groot belang.

Plastic dat als sneeuw voor de zon verdwijnt

Hoe je het plastic ook maakt, feit blijft dat veel ervan belandt waar het niet hoort: in de berm, in de zee of in de natuur. Echt duurzaam plastic is dus helemaal niet zo milieuvriendelijk. Wetenschappers proberen al decennialang plastic te ontwikkelen dat vanzelf afbreekt en vergaat zodra het in de natuur is beland. Dat is echter lastig, schrijven Ann-Christine Albertsson en Minna Hakkarainen, want plastic is juist bedoeld als product dat lang meegaat.
Her en der wordt al geëxperimenteerd met plastic dat vanzelf oplost. Bijvoorbeeld in plastic vuilniszakjes voor groenafval, die onder invloed van de compostering van het afval vergaan. Lastig is echter dat het plastic in veel verschillende omgevingen moet kunnen vergaan. In oceaanwater – om maar wat te noemen – gelden heel andere omstandigheden dan in een composthoop, en het plastic zou in beide gevallen moeten afbreken. En als het plastic te snel vergaat, heb je er weer niets aan – niemand wil dat het plastic waarin de komkommer is verpakt al gaat smelten in de supermarkt. Oftewel: afbreekbaar plastic is een slimme, handige toepassing, mits er maar goed nagedacht wordt over waar de techniek wordt toegepast.

Plastic van oud plastic

Tot slot: waarom maken we niet gewoon nieuw plastic van oud plastic? Kunststof leent zich bij uitstek voor recycling. Het blijkt echter een hele kluif om verschillende soorten kunststof te sorteren, waardoor recycling tot nu toe minder efficiënt en kostenbesparend is dan het in theorie kan zijn.
Inventieve methoden om recycling in te zetten zijn hard nodig, concluderen Jeannette Garcia en Megan Robertson. Denk aan start-ups, die nieuwe manieren verzinnen om plastic afval te verwerken. Maar ook het informeren van burgers is belangrijk, zoals in Nederland vrij succesvol gebeurde met de plastic heroes-campagne. Met campagnes zoals deze groeit plastic steeds meer uit tot het milieuvriendelijke product dat het in theorie kan zijn.
Lees ook: Plastic recyclen kan wel en Zet jezelf op plastic dieet