Gisteravond werd de nieuwste documentaire van Sunny Bergman uitgezonden op NPO2: Wit is ook een kleur. In deze documentaire onderzoekt zij waarom veel witte mensen boos en beledigd reageren nu de vanzelfsprekendheid van de blanke dominantie steeds meer ter discussie komt te staan. Met deze documentaire hoopt zij verdieping te geven aan dit debat en draagt zij voorzichtig een aantal oplossingen aan. Wij lichten deze oplossingen graag voor je uit.
Sunny Bergman wil met haar documentaire onderzoeken waarom witte mensen zo heftig reageren als het over racisme en witte privileges gaat. Op dit moment worden problemen in het racismedebat volgens haar vooral neergelegd bij immigranten en lager opgeleide proteststemmers. Bergman vraagt zich juist af wat de rol van de hoogopgeleide witte mensen is. Waarom denken zij vaak dat kleur er niet toe doet? En lukt het hen om hun kinderen ‘kleurenblind’ op te voeden? In de documentaire neemt Sunny Bergman de proef op de som.
Een pijnlijk experiment
Zo voert Sunny het ‘black doll/white doll’ experiment uit. In dit experiment wordt er gekeken naar de keuzes die kleuters maken tussen zwart en wit. De jonge deelnemers hebben een leeftijd waarop zij nog geen sociaal wenselijke antwoorden geven. Zij moeten aangeven welke van de twee poppen de mooiste huidskleur heeft, welke het slimst is en welke de baas is. Driekwart van de kinderen kiest steeds voor de witte pop, ongeacht hun eigen huidskleur. Volgens de meerderheid van de kinderen krijgt de zwarte pop de meeste straf. Er is maar één meisje dat aangeeft dat er helemaal niemand de baas is.
Volgens Philomena Essed, hoogleraar in Critical Race, Gender and Leadership Studies, is het logisch dat de kinderen deze keuzes maken. Het weerspiegelt namelijk wat ze dagelijks om zich heen zien: in films, literatuur en onderwijs zijn de slimme helden immers altijd wit.
Goede bedoelingen
Sunny Bergman hoopt met haar documentaire welwillende mensen te bereiken die aan zichzelf willen werken. Zij stelt namelijk dat als we niets doen de witte superioriteit blijft bestaan. Daarmee bedoelt ze trouwens niet dat witte mensen zich beter voelen dan mensen met een andere kleur. Zij stelt dat witte mensen vaak het idee hebben dat hun blik neutraal is, zelfs als zij heel progressief zijn en de beste bedoelingen hebben.
Volgens Bergman zou het helpen als blanke mensen zich vaker gaan realiseren dat wit helemaal niet neutraal is. Hoewel Bergman in interviews aangeeft dat ze het antwoord niet paraat heeft, stipt ze in haar film wel een aantal mogelijkheden aan waarmee wij onszelf en onze kinderen bewust kunnen maken van de belevingswereld van anderen. Deze mogelijkheden delen we graag met je:
Ga in gesprek
De (overwegend linkse) ouders reageerden geschokt op de beelden van het hier boven beschreven experiment. Zo geven de meesten aan dat ze bewust niet over verschillende huidskleuren praten omdat ze hopen dat de kinderen dan geen verschil zien. De moeder van het meisje dat geen verschil zag, gaf juist aan dat zij wél met haar kind praat over kleur. Als je open met je kind praat over kleur en diversiteit dan leert het waarschijnlijk eerder dat zijn of haar perspectief niet het enige perspectief is.
Zoek kinderboeken zorgvuldig uit
In de film praat Bergman met haar vader over de boeken die hij haar vroeger voorlas. Zo hebben ze het bijvoorbeeld over een boek van Pipi Langkous waarin haar vader koning wordt van een boel Afrikanen. Bergman zegt dat ze denkt dat het goed was geweest als haar vader had uitgelegd dat het natuurlijk helemaal niet vanzelfsprekend is dat een witte man bij aankomst in Afrika de leider wordt van de lokale bevolking. Volgens haar zouden ouders met hun kinderen moeten praten over dit soort boeken.
Daarnaast gaan de meest kinderboeken op de wereld gaan over blanke jongetjes. Dat betekent dat kinderen met een andere huidskleur bijna altijd lezen over kinderen waarmee zij zich niet kunnen identificeren. Blanke jongetjes leren op hun beurt om zich juist minder goed te verplaatsen in kinderen met een andere huidskleur. Daarom zou het voor alle kinderen goed zijn om ook kinderboeken met gekleurde kindjes in de hoofdrol te lezen. Een paar voorbeelden van zulke boeken zijn: Mootje, Prinses Arabella en Mijn twee oma’s.
Wees kritisch op geschiedenisonderwijs
Volgens Sunny Bergman zou het geschiedenisonderwijs kunnen helpen om onze blik te verruimen. Zo wordt Michiel de Ruyter bijvoorbeeld nog steeds gezien als een stoere zeeheld terwijl hij wel de slavenhandel in stand hield. Volgens Bergman moeten we ophouden met machtsverhoudingen te legitimeren en niet alleen het eenzijdige verhaal van de heldhaftige veroveraars vertellen. Ze gaat zelfs nog verder door te zeggen dat we misschien wel nieuwe helden moeten kiezen.
Luister naar elkaar
In de docu moeten een aantal Nederlanders met verschillende achtergronden naar elkaars ervaringen luisteren. Dat blijkt nog niet altijd even makkelijk. Wanneer een donkere deelnemer bijvoorbeeld aangeeft zich onveilig te voelen met meer politie op straat (omdat hij dan sneller slachtoffer wordt van etnische profilering) valt een blanke deelnemer hem meteen in de rede. “Ik weet niet of dat zo is.”, zegt hij voor hij begint met het delen van zijn eigen ervaring.
De bedoeling zal vast goed zijn, maar het legt direct de vinger op de zere plek. Door vanuit een eigen kader te kijken zet de blanke deelnemer de ervaring van de donkere deelnemer gelijk buitenspel. Zijn redenatie luidt: als het bij mij niet zo werkt dan werkt het bij jou vast ook niet zo. En laat dat nou precies zijn wat Bergman met deze film wil aankaarten. Volgens haar hebben we al genoeg naar een dominant verhaal geluisterd en is het nu tijd om naar anderen te luisteren. Daar sluiten wij ons helemaal bij aan.
Wil jij meer weten over Wit is ook een kleur of wil je de documentaire graag zelf bekijken? Klik dan hier voor de site.
7 gedachten over “Wat we kunnen leren van Wit is ook een kleur”
in reactie op het programma Wit is ook een kleur wil ik u attenderen op het zogenaamde leerlingenwegingsformulier welke wordt toegepast op elke basis school in Nederland. Het wegingsformulier wordt doorgaans meegegeven aan de kleuters die beginnen met het basis onderwijs en welke dient worden ingevuld door de ouders opdat hun kind kan worden gewogen welke belasting het kind zal zijn voor de school. Dit formulier is doordrenkt met racisme en vooroordelen die de beoordeling van de prestaties van uw kind de rest van zijn of haar schoolgang zal beïnvloeden. Ter verduidelijking een citaat uit dat formulier: vraag vier: Is een van de ouders geboren in Spanje, Italië, Griekenland, Turkije, Portugal, Kaapverdië, Marokko, Tunesië, Suriname, Nederlandse Antillen, Aruba of een niet Engelstalig land buiten Europa met uitzondering van Indonesië ? Dit kunt u beantwoorden met ja of nee. Indien u ja antwoord, is de school niet meer geïnteresseerd in uw opleiding en is uw kind gewogen. Met andere woorden uw kind zal een zware belasting zijn voor de school wat een prijskaartje heeft. vraag 5 ; behoort uw kind tot de Molukse bevolkingsgroep? ja of nee.
Nu gaat dit formulier niet alleen over kleur en afkomst. Wanneer u met uw handen werkt als ouder of een schippers / kermis bedrijf runt gaat de Nederlandse school/staat ervan uit dat uw kind een zware belasting zal zijn voor de te genieten scholing. Ik persoonlijk heb geweigerd dit formulier in te vullen, wat heeft geresulteerd in een enorme rel met de desbetreffende school . Mijn weigering haalde zelfs de schoolinspectie en gemeenteraad. De enige verandering die men uiteindelijk wilde toevoegen aan dit formulier was dat u en ik niet verplicht zijn om het in te vullen. Maar beste mensen, dit is de basis waar ieder kind mee begint wanneer deze naar school moet in Nederland. Er wordt niet gekeken naar wat u kind kan, maar naar wat u hebt gepresteerd of waar u vandaan komt c.q. welke kleur u heeft. Dit formulier wordt aan het kinddossier toegevoegd en zal van invloed zijn op de gehele schoolgang. Het zieke is dat bijna alle ouders dit formulier klakkeloos invullen zonder zich te beseffen wat ze eigenlijk invullen. Ik ben hoegenaamd niet verbaasd dat in de docu, de kinderen witte poppen als beter beschouwen etc… want dat racisme wordt de kids met de paplepel ingegoten en/of ze krijgen een benadering op school die hun het verschil al vroeg duidelijk maakt. (indien er twijfel mocht bestaan over het bestaan van dit formulier, ik zal u gaarne een kopie toedoen. )
Natuurlijk kunnen er kritische noten geplaatst worden bij de manier van onderzoeken en hoe je met vraagstelling en beelden in een documentaire je boodschap brengt. En ongetwijfeld gaan in de documentaire ook onbewuste veronderstellingen mee van Sunny. Maar ik heb de documentaire absoluut niet als depolariserend ervaren. Voor mij was het een handreiking naar bewustwording en onderzoek over de problematiek rond racisme en de positie van de blanke man hierin.
Verder denk ik dat je iemand die sterk gepolariseerd is niet van inzicht veranderd krijg met deze documentaire maar iemand die nog in het onbewuste veld zit, twijfelt en nog niet echt z’n positie hierin gevoeld heeft hiermee mooi zijn verdieping hierover kan voeden en vormen.
Verder wil ik Sunny juist complimenteren met de open en niet positionerende of veroordelende manier van dit thema in het licht te zetten. Dankjewel daarvoor
Wat ik nog wil toevoegen aan mijn eerdere reactie is, is dat het heel misleidend is, om klakkeloos informatie, onderzoeksresultaten en tests uit Amerika over te nemen, omdat dat land een totaal andere geschiedenis heeft dan Nederland.
Het is -hoe dan ook- een interessante documentaire om naar te kijken en over na te denken. Vooral na te denken over je eigen gevoel … ‘Gevoel’ is inderdaad niet objectief, dus ook heel lastig in een testje te vangen.
Wat ik leer -ondanks Sunny’s documentaire -is 1.dat
racisme onder alle mensen van alle kleuren voorkomt en niet specifiek een probleem van blanken is. En ook dat
de test met de poppen alle criteria van objectief zorgvuldige toetsing mist (bv. alseen zwarte interviewster diezelfde vragen had gesteld wellicht heel andere uitkomsten op tafel zouden zijn gekomen tot opluchting van de nu bezorgde ouders
-dat mensen volkomen terecht kwaad worden als Sunny, conclusies trekt die zeer voorbarig e ongefundeerd zijn en dat de kerken ons allerlei schuldgevoelens aanpraatten en nu doet Sunny dat.
Dat Sunny c.s.juist bijdragen aan een wij-zij samenleving al zeggen ze het tegenovergestelde
En als Sunny nu denkt dat ik een onbewuste racist ben,met onbewuste innocence en onbewuste superioriteit, dan zou ik op mijn beurt allerlei veronderstellingen kunnen maken, van wat er onbewust allemaal met Sunny zelf aan de hand is. Maar die toer ga ik niet op.
(ik ben 76 jaar, Ik heb in mijn werk duizenden tests afgenomen en weet wat de criteria zijn voor validiteit en betrouwbaarheid.
Ik ben een kleurling:
Rood als ik kwaad ben,
Blauw van de kou.
Groen als ik zeeziek ben.
Wit als ik schrik.
Geel bij Hepatitis.
Oranje als ik teveel peen eet.
Regenboogkleuren bij manifestaties.
Ik ben wit geboren en opgegroeid in NL. Kuifje in Afrika en Sjors en Sjimmie gelezen. Maar ook andere
kinderboeken en ouder wordend lerende over genocides in Brazilie. Vietnam ga zo maar door. Ik geloofde in de melting pot. Vond de wereld mooier worden doordat we elkaar mengen. Was jaloers op andere culturen. Geloofde in Nederland de toletantie. Heb indische en surinaamse vrienden. Doe ik de
discriminatie test en schrik. Ik mis de verklaring. Het is dus toch onze omgeving. Niet het verleden maar het nu. Ik vind de test met de kinderen niet valide. Het gaat om onze beleving onze omgeving. Als deze kinderen in een samenleving met alleen donkere mensen leefden waren de uitmomsten weer anders. Hetvprobleem is groter. We zitten in een polariserende samenleving. De ideale gedachte van een pluriforme samenleving is verdrongen door de verdeling in onze maatschappij. We realiseren niet dat de maatschappij niet langer meer ons landje is. Onze ongeving vroeger overzichtelijk is mondiaal aan het worden. Discrimineren doen we allemaal; wit, geel, zwart whatever. We doen t vanuit onze omgeving en die is te klein aan het worden. 1 Europa is eigenlijk pas n begin om discriminatie op te lossen. Omgeving moet van iedereen zijn dan pas leren we met elkaar om te gaan. We zijn constant bezig om alles uit het verband te trekken. Ook documentaire makers en wetenschappers maken zich hier schuldig aan. Dat werkt polariseren in de hand. Gelukkig hebben we nog humor die relativeert. De Braboneger verkaast. Im omhels deze jongens
Reacties zijn gesloten.